Cây đơn đỏ hay còn được gọi là cây đơn lá đỏ là một trong những dược liệu khá phổ biến tại nước ta. Tuy nhiên, không có nhiều người am hiểu về tác dụng chưa bệnh của loại cây này. Vậy cây đơn đỏ là gì, tác dụng, liều dùng và cách sử dụng cây đơn lá đỏ này ra sao? Bài viết sau đây, chúng tôi sẽ gửi đến bạn những thông tin xung quanh loại cây này.
GIỚI THIỆU CÂY ĐƠN ĐỎ
Tên gọi
- Tên thường gọi: cây đơn đỏ, cây đơn lá đỏ
- Tên gọi khác: cây đơn mặt trời, cây mặt trời, cây đơn tướng quân, cây lá liễu đỏ, hồng bối quế hoa, cây lá đỏ ngọn, cây mặt quỷ...
- Tên khoa học: Excoecaria cochinchinensis
- Họ: Thầu dầu (danh pháp khoa học: Euphorbiaceae)
Hình ảnh cây đơn đỏ
Đặc điểm thực vật cây đơn đỏ (cây lá đơn tướng quân)
Cây đơn đỏ hay lá đơn đỏ, đơn tướng quân thuộc giống cây có lá đỏ, chiều cao khoảng từ 0,7-1,5m. Thân cây nhỏ có màu tía, lá đơn đỏ mọc đối xứng, mặt trên có màu lục sẫm, mặt dưới là màu đỏ tía. Xung quanh lá có mép răng cưa, hoa mọc thành bông ở kẽ lá hoặc đầu cành. Đặc biệt, với những chiếc lá có hình dáng độc đáo này, bạn sẽ khó có thể nhầm lẫn với bất cứ loại cây nào khác.
Hoa thường nở khoảng từ tháng 4 đến tháng 6 mọc ra từ các nách lá hoặc ngon cây, kết thành chùm màu trắng hoặc vàng nhạt, hoa đực có chiều dài khoảng 2m, hoa cái ngắn hơn. Cây thường kết quả vào mùa thu, qủa của cây đơn tướng quân có màu xanh khi còn non và màu đỏ khi chín. Qủa nang có cạnh, hạt nang có 3 mảnh, bên trong là hạt màu nâu nhạt, có hình cầu. Qủa non có màu xanh, dần chuyển sang màu đỏ khi chín.
Phân bố địa lý
Cây đơn mặt trời có nguồn gốc đầu tiên từ Trung Quốc và một số nước Đông Nam Á. Ở nước ta, do có màu sắc bắt mắt nên cây đơn đỏ thường được trồng tại nhiều địa phương với mục đích làm cảnh. Hầu hết tất cả những địa phương của Việt Nam đều có sự xuất hiện của loại dược liệu này.
Tuy nhiên, không có nhiều nơi trồng cây này với mục đích thu hoạch làm thuốc chữa bệnh với quy mô, diện tích lớn mà chủ yếu trồng theo dạng tự phát ở vườn nhà là chính.
Cách trồng cây mặt trời này cũng khá đơn giản, chỉ cần trồng bằng hạt sau khi tách từ quả chín được thu hoạch vào vụ đông xuân. Ngoài ra, cây còn rất dễ thích nghi, sinh trưởng trong điều kiện đa dạng về khí hậu, thổ nhưỡng nên rất dễ sống và xanh tốt quanh năm, không cần tốn quá nhiều thời gian chăm sóc.
Cây lá đơn đỏ thường được trồng trong vườn
Thu hoạch, sơ chế làm thuốc, bảo quản
- Thu hoạch:
Lá đơn cây đơn tướng quân là bộ phận chính được dùng để thu hoạch làm dược liệu chữa bệnh. Mặc dù, giống cây này sinh trưởng và cho lá tươi tốt quanh năm nhưng theo kinh nghiệm dân gian thì tốt hơn hết nên thu hoạch vào khoảng tháng 5 âm lịch (tùy theo điều kiện, có thể thu hoạch từ khoảng tháng 4-6).
Đây là thời điểm mùa hè của nước ta, khi trời nắng to, cây phát triển tốt nhất, lá to và dày, nhiều nhựa, có chứa hàm lượng dưỡng chất cao nhất.
- Sơ chế:
+ Sau khi thu hoạch lá to, chọn loại lá có phiến dày, không bị sâu.
+ Rửa thật sạch sẽ lá thuốc, để ráo nước và thái nhỏ.
+ Mang lá cây phơi khô, dùng lò sấy hoặc sao vàng, sau đó bảo quản dùng dần.
Dược liệu sau khi thu hoạch xong cần được bảo quản trong túi kín, sạch sẽ, đặt tại nơi khô ráo, tránh ẩm mốc, mối mọt.
Thành phần của cây đơn lá đỏ
Trong dược liệu của cây đơn đỏ, có chứa khá nhiều thành phần tốt cho sức khỏe, trong đó, cần kể đến một số thành phần chính như:
- Chất tanin
Tannin có tác dụng gì? Tannin hay còn có tên khoa học là tannoit hay tanin, là chất có tác dụng tạo nên những liên kết bền vững giữa các hợp chất cao phân tử (chẳng hạn như amino axit, alkaloit và các protein. Về bản chất, tác dụng của tanin cũng rất lớn trong việc khử các gốc tự do, chống oxy hóa và ngăn ngừa các chứng liên quan đến ung thư, tim mạch.
- Chất Coumarin
Theo các nghiên cứu khoa học, coumarin là một trong những chất dẫn xuất lacton của axit octo-hydroxy xinamic, chất này thường hoạt động ở dạng tự nhiên theo cách tự do.Tính đến thời điểm hiện tại, có khoảng 600 chất Coumarin khác nhau được phát hiện, có chất liên kết cùng các chất khác, có chất hoạt động tự do.
Hợp chất Coumarin mang tính dược lý cao, thường chủ yếu sử dụng để làm thuốc chống co thắt, chống đông máu. Đặc biệt là chúng còn có tính kháng khuẩn cực cao, giúp chống viêm và hỗ trợ điều trị một số bệnh ngoài da rất tốt.
- Thành phần saponin
Hoạt chất saponin trong cây đơn lá đỏ chiếm tới 15% tổng thể, hay còn gọi là hợp chất ginsenoside - một trong những thành phần có lợi dành cho sức khỏe. Bổ sung saponin có công dụng hỗ trợ cải thiện trí nhớ, củng cố hệ thần kinh trung ương thêm ổn định, tăng khả năng chịu đau, nâng cao hệ miễn dịch, ngăn ngừa lão hóa...
TÁC DỤNG CỦA CÂY ĐƠN LÁ ĐỎ
Theo y học cổ truyền, cây lá đơn đỏ có tính mát, vị đắng, mang đến công dụng giảm đau, giải độc, lợi tiểu, thanh nhiệt, khu phong, trừ thấp.
Khi dùng lá đơn đỏ kết hợp cùng với các thảo dược khác có khả năng hỗ trợ điều trị mụn nhọt, tiêu chảy, dị ứng, bệnh mẩn ngứa, đại tiện ra máu...
Theo các nghiên cứu y học hiện đại cho thấy, trong lá đơn đỏ có chứa nhiều thành phần đặc biệt, ngoài những thành phần kể trên còn có các thành phần khác như saponin, flavonoid, anthranoid ha đường khử cùng với một số hợp chất có lợi dành cho cơ thể.
Cây đơn đỏ thường được dùng để trị một số bệnh ngoài da
Qua đó, dược liệu mang đến một số công dụng dành cho sức khỏe như:
- Hỗ trợ chống oxy hóa, khử các gốc tự do, phòng các bệnh về ung thư, tim mạch.
- Hỗ trợ chống đông máu, kháng khuẩn, chống co thắt, chống viêm, thường sử dụng cho nhiều các loại bệnh ngoài da.
- Hỗ trợ cải thiện trí nhớ, bổ trợ cho hệ thần kinh, tăng cường hệ miễn dịch, giảm đau, ổn định đường huyết và ngăn chặn sự lão hóa.
CÁCH DÙNG LÁ CÂY ĐƠN ĐỎ TRONG CÁC BÀI THUỐC
Nhờ có chứa nhiều các thành phần cùng hoạt chất tốt mà cây đơn mặt trời thường được sử dụng để chữa bệnh từ lâu đời. Sau đây là một số bài thuốc từ lá đơn đỏ mà bạn có thể tham khảo.
- Bài thuốc lá cây đơn đỏ trị viêm da cơ địa
+ Dùng ở dạng thuốc đắp: Lấy khoảng 5 lá đơn đỏ, rửa sạch, để ráo nước, giã nát lá cây và thêm khoảng 1/2 thìa cà phê muối hạt. Tách riêng phần bã và chỉ lấy nước cốt, phần bã đắp và chà xát nhẹ nhàng lên những vùng da bị tổn thương, phần nước cốt còn lại chia làm 2 lần uống trong ngày.
+ Dùng ở dạng thuốc uống: Sử dụng khoảng 8g lá đơn đỏ sắc cùng với 500ml nước, sắc đến khi chỉ còn 1 chén nước thuốc, chia làm 2 phần uống trong ngày.
Những người bị viêm da cơ địa nên dùng kết hợp cả 2 bài thuốc đắp và uống trong vòng 5 ngày để mang đến công dụng tốt nhất.
- Bài thuốc lá cây đơn đỏ trị bệnh mề đay tại nhà
+ Dùng ở dạng tắm: Đun sôi khoảng 100g lá đơn đỏ đã phơi khô cùng 2 lít nước và 100g tầm phong trong vòng 10 phút. Sau đó, dùng nước để tắm.
+ Dùng ở dạng uống: Sắc nước thuốc bao gồm 16 lá đơn đỏ, 8g mỗi loại kim ngân, ké đầu ngựa, vỏ núc nác cùng với 1 lít nước, sắc đến khi còn 2-3 chén thì uống trong ngày.
Những người bị bệnh mề đay, tốt hơn hết nên kết hợp 2 bài thuốc trên và dùng hàng ngày để mang đến kết quả tốt nhất.
Cây đơn đỏ dùng ở dạng nước sắc uống hoặc tắm, đắp ngoài da
- Bài thuốc chữa bệnh zona thần kinh bằng cây đơn đỏ
Lấy khoảng 40g lá cây mặt trời mang rửa sạch, sao vàng, hạ thổ cho đến khi khô hoặc có thể dùng 25g dược liệu đã được bào chế sẵn. Sau đó, lấy 500ml nước sắc cùng với lá thuốc cho đến khi sôi khoảng 10 phút thì tắt bếp, chia nước thuốc uống làm 2 lần vào sáng và tối. Sử dụng liên tục trong nhiều ngày để thấy hiệu quả.
- Bài thuốc lá cây đỏ đỏ chữa bệnh thấp khớp
Sử dụng nguyên liệu bao gồm mỗi loại 16 cỏ vòi voi, rễ cây gối hạc, ké đầu ngựa, thổ phục linh; mỗi vị 12g lá đơn đỏ, lá bạc thau; 10g kim ngân, 8g lá thông. Mang lá bạc thau sao vàng, còn tất cả những vị thuốc khác thì dùng tươi. Sắc các vị thuốc trên với 1 lít nước, đun nhỏ lửa và cô cạn đến khi còn 300ml.
- Bài thuốc dùng cây đơn đỏ để chữa đầu vú sưng đỏ
Dùng 15-20g lá cây đơn đỏ tươi để sắc uống, nên thực hiện sắc theo nguyên tắc đổ 3 phần nước chỉ lấy 1 phần nước thuốc. Chia phần nước cuối cùng làm 3 lần và uống 3 lần tro ngày. Kết hợp bài thuốc uống, có thể sử dụng một nắm lá đơn đỏ sao vàng cho nóng, bọc vào trong vải sạch và áp vào bầu ngực.
- Bài thuốc chữa mất ngủ với lá cây đơn đỏ
Dùng lá đơn đỏ tươi sao vàng cho đến khi tỏa ra mùi thơ, dược liệu chuyển từ màu đỏ sang màu vàng nâu. Đổ 1 lít nước vào sắc trên lửa nhỏ, đun kĩ cho đến khi còn lại khoảng 0,5 lít nước. Sử dụng hàng ngày cho đến khi hết nước thuốc.
- Bài thuốc lá đơn đỏ trị tiêu chảy nhiều ngày không khỏi
Dùng khoảng 50g lá đơn tướng quân tươi hoặc 15g lá khô, 4g gừng tươi (1 miếng gừng nhỏ). Lấy gừng tươi nướng cho thớm, nếu dùng lá tươi thì mang sao vàng trước khi dùng. Lấy khoảng 600ml nước sắc cùng 2 vị thuốc ở lửa nhỏ cho đến khi chỉ còn khoảng 200ml nước thì tắt bếp.
- Bài thuốc lá cây đơn đỏ tắm cho trẻ em
Đun khoảng 100g lá cây đơn đỏ và 100g tầm phong, chờ cho nguội bớt thì dùng khăn mềm thấm nước thuốc lên da của bé. Nếu như bé lớn hơn, có thể sử dụng để tắm hàng ngày. Ngoài ra, có thể dùng vài lá đơn đỏ và lá khế, rửa sạch, vò nát và xay nhuyễn, đắp trực tiếp hỗn hợp bao gồm cả bã và nước lên da của bé, lưu lại trong khoảng 15 phút và rửa sạch bằng nước ấm.
LƯU Ý KHI SỬ DỤNG DƯỢC LIỆU LÁ ĐƠN ĐỎ
- Đối tượng không nên dùng: Những người đang bị chảy máu chưa cầm, người bị bệnh máu khó đông. Phụ nữ mang thai cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
- Tác dụng phụ có thể gặp: Cây thuốc này gần như an toàn và lành tính với số đông. Tuy nhiên, có một số trường hợp do cơ địa dị ứng, hoa mắt, chóng mặt, buồn nôn, người nôn nao.
- Công dụng bài thuốc đắp và tắm rửa ngoài da chỉ sử dụng cho các trường hợp mới phát hiện, da không bị nhiễm trùng hoặc có dấu hiệu bội nhiễm. Tuyệt đối không sử dụng đắp thuốc khi vùng da tổn thương lan rộng, có dấu hiệu nhiễm trùng.
- Trong tự nhiên có tới 29 loài thực vật có tên đơn, mỗi địa phương lại có từng tên gọi khác nhau, nên cần phải hết sức cẩn trọng khi thu hái và dùng thuốc. Đặc biệt, cần phải lưu ý tránh nhầm lẫn giữa cây đơn mặt trời với một số cây như cây lá khôi đỏ, cây đơn đỏ, cây khôi nhung...
Việc sử dụng bài thuốc cây mặt trời trong các bài thuốc dân gian còn tùy theo tình trạng bệnh, sự tương thích với thuốc, cơ địa mỗi người mà mang đến hiệu quả khác nhau.
Quản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm