Khương hoàng là dược liệu quý của thiên nhiên, được bào chế từ củ nghệ, có chứa chất Curcumin có công dụng trong việc chữa kinh nguyệt không đều, trị mụn nhọt, xơ gan, đau dạ dày,...
Cùng ONPLAZA tìm hiểu về vị thuốc quý này trong bài viết dưới đây bao gồm công dụng, liều dùng, bài thuốc với khương hoàng và một số kiêng kỵ cần tránh khi sử dụng thuốc nhé!
Tên gọi
Hình ảnh của dược liệu khương hoàng - nghệ vàng
- Tên gọi khác: nghệ vàng, hoàng dư khương, hoàng khương
- Tên khoa học: Curcuma longa L. (Curcuma domestica Lour.)
- Họ: Gừng – Zingiberaceae
Mô tả dược liệu Khương hoàng
Khương hoàng là gì?
Khương hoàng được bào chế từ phần thân củ của củ nghệ, hay còn gọi là nghệ vàng.
Chú ý: Khương hoàng và uất kim đều là 2 vị thuốc được bào chế từ nghệ, do đó nếu không biệt kỹ sẽ rất dễ nhầm lẫn với nhau. Cụ thể: khương hoàng được bào chế từ thân củ của củ nghệ, còn uất kim được bào chế từ rễ cây nghệ. Thêm nữa, 2 vị thuốc này khác nhau về công dụng, tính vị, chủ trị, cách dùng cũng như liều dùng. Do đó, nếu dùng nhầm 2 vị thuốc này với nhau sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe của người dùng.
Đặc điểm sinh thái của khương hoàng
Cây khương hoạt
Khương hoàng (hoàng dư khương) được bào chế từ phần thân của cây củ nghệ. Cây nghệ là cây thân cỏ, nhỏ, với chiều cao trung bình từ 0.6 - 1m. Thân rễ nghệ vàng có hình trụ, hơi dẹt, khi cắt ngang hoặc bẻ thân nghệ sẽ xuất hiện màu cam sẫm hoặc màu vàng.
Lá nghệ thon dài, hình trái xoan, nhọn ở 2 đầu, 2 mặt lá đều nhẵn, cuống lá có bẹ với đường kính khoảng 18cm và chiều dài có thể lên đến 45cm.
Cụm hoa nghệ thường mọc từ giữa các kẽ lá và có hình nón thưa. Lá bắc đầu tròn có màu xanh lục nhạt, khum hình máng rộng, lá bắc bất thụ hẹp thì có màu hơi tím nhạt.
Tràng hoa có phiến, cánh hoa có màu vàng nhạt hoặc xanh lục, được chia thành 3 thùy, thùy trên to. Phiến cánh hoa bên trong cũng được chia làm 3 thùy, trong đó 2 thùy bên đứng, phẳng và thùy dưới thường lõm thành máng sâu.
Quả nghệ có 3 ngăn, chia 3 van. Hạt nghệ có vỏ bên ngoài.
Phân bố dược liệu khương hoàng
Khương hoàng hay nghệ vàng xuất hiện nhiều nơi tại các quốc gia nhiệt đới, như Trung Quốc, Thái Lan, Lào, Campuchia, Indonesia, Ấn Độ và Việt Nam.
Thu hái - Sơ chế - bào chế khương hoàng
- Thu hái: khương hoàng được thu hoạch chính vào mùa thu cho chất lượng dược liệu tốt nhất
- Sơ chế: sau khi thu hái khương hoàng, sẽ cắt bỏ riêng phần rễ và thân củ
- Bào chế: đồ hoặc hấp phần thân củ nghệ từ 6 - 12 tiếng. Đợi ráo nước thì mang đi sấy khô hoặc phơi nắng.
Chú ý: phần thân củ nghệ vàng gọi là khương hoàng. Phần rễ cây nghệ gọi là uất kim.
Bảo quản dược liệu
Khương hoàng cần được bảo quản ở nơi thoáng mát, khô ráo, tránh độ ẩm cao.
Thành phần hóa học
Các thành phần chính được tìm thấy trong vị thuốc Khương hoàng bao gồm:
- 40 – 50% tinh bột nhựa
- 8 – 10% nước
- 6 – 8% chất vô cơ
- 1 – 5% tinh dầu màu vàng nhạt, thơm
- 0,3% Curcumin
- Chất béo
- Tinh bột
- Canxi Oxalat
Tác dụng dược lý
- Tính vị: Tính ôn (ấm), vị đắng (khô), cay (tân).
- Quy kinh: Khương hoàng quy về kinh Tỳ và Can.
+ Tác dụng của vị thuốc khương hoàng theo y học hiện đại gồm:
- Khương hoàng có công dụng thông mật, kích thích sự bài tiết của tế bào mật, đồng thời tăng sự co bóp của túi mật
- Vị thuốc này cũng được sử dụng để điều chế tinh dầu pha loãng, có công dụng diệt nấm, hỗ trợ sát trùng, kháng viêm với nấm cũng như các loại vi trùng khác.
- Đặc biệt, hoàng dư khương có tác dụng kích thích sự hưng phấn của tử cung, giúp tử cung co bóp đều đặn, có thể kéo dài sự hưng phấn này từ 5 - 7 giờ đồng hồ.
- Ngoài ra, hoàng khương còn có tác dụng giúp hạ huyết áp, đình chỉ hoạt động hô hấp, giúp giải độc đan, giảm lượng glucose,...
- Độc tính: Thí nghiệm tinh dầu khương hoàng trên chuột bạch cho thấy, nếu sử dụng với liều lượng từ 9.2 ml/kg trở lên có thể gây độc.
- Theo y học cổ truyền, vị thuốc khương hoàng có những tác dụng sau:
- Hành khí, chỉ thống, phá huyết
- Phá ác huyết, chỉ huyết, huyết tích, kim sang, sinh cơ (tái tạo da)
- Chủ trị:
- Trị các chứng bế kinh, đau bụng kinh, kinh nguyệt không đều
- Đau sườn ngực, đau tức ngực, khó thở, viêm loét dạ dày tá tràng, đau dạ dày
- Hỗ trợ điều trị mụn nhọt, mụn trứng cá, giúp làm trắng da
- Hỗ trợ đẩy sản dịch ra chưa hết ở phụ nữ sau sinh
- Hỗ trợ điều trị các vết thương nhanh liền miệng
Cách dùng và liều lượng
Cách dùng: sắc thuốc uống, hoặc làm dạng bột, dạng viên hoàn, hoặc dùng thoa ngoài da. Có thể sử dụng riêng khương hoàng hoặc kết hợp với các vị thuốc khác.
Khương hoàng làm dạng viên hoàn, dùng uống hằng ngày
Liều lượng khuyến cáo: sử dụng từ 3 - 10g/ngày dưới dạng uống trong, chia làm 2 - 3 lần/uống trong ngày. Lưu ý: nếu muốn dùng với liều lượng cao hơn, cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc, bác sĩ, không nên tự ý dùng thuốc.
Bài thuốc sử dụng vị thuốc Khương hoàng
Khương hoàng có tính ôn vị đắng và cay
Dưới đây ONPLAZA đã tổng hợp một số bài thuốc sử dụng vị thuốc khương hoàng, khuyến cáo, bạn không nên tự ý sử dụng bài thuốc, nên thăm khám và dùng thuốc theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Bài thuốc 1: Hỗ trợ điều trị rối loạn thần kinh
+ Đơn thuốc: 250g khương hoàng, 100g phèn chua
+ Cách dùng: tán thuốc thành bột mịn, sau đó hòa với nước cháo làm thành viên hoàn, mỗi viên có kích thước bằng hạt ngô. Mỗi ngày dùng 50 viên. Dùng hết một liệu trình để mang lại kết quả tốt nhất.
- Bài thuốc 2: Khương hoàng sử dụng chữa viêm gan virus mạn tính
+ Đơn thuốc: 12g khương hoàng, 40g mỗi vị bạch mao căn, bồ công anh, nhân trần, 16g chỉ từ, 9g mỗi vị hoàng liên, đại hoàng.
+ Cách dùng: sắc uống. Chia 3 lần uống trước mỗi bữa. Mỗi ngày 1 thang thuốc, uống liên tục từ 3 - 4 tuần để mang lại kết quả tốt nhất.
- Bài thuốc 3: Điều trị viêm gan mạn tính
+ Đơn thuốc: 4g khương hoàng, 12g mỗi vị côn bố, đình lịch tử, 10g mỗi vị hải tảo, hạt bìm bìm, 6g quế tấm.
+ Cách dùng: sắc uống. Chia làm 3 lần uống trước mỗi bữa ăn. Mỗi ngày dùng 1 thang thuốc.
- Bài thuốc 4: Chữa sỏi mật, sỏi gan với vị thuốc khương hoàng
+ Đơn thuốc: 10g củ nghệ, 10g phèn chua
+ Cách dùng: tán thành bột uống. Dùng trước bữa ăn. Có thể dùng kết hợp với mật gấu để tăng công dụng chữa bệnh.
- Bài thuốc 5: Khương hoàng chữa thổ huyết, chảy máu cam
+ Đơn thuốc: khương hoàng
+ Cách dùng: tán nhỏ khương hoàng. Uống từ 4 - 6g bột khương hoàng với nước mỗi ngày.
- Bài thuốc 6: Điều trị mụn nhọt, đinh nhọt với dược liệu khương hoàng
+ Đơn thuốc 1: 60g khương hoàng, 80g củ ráy, 80g dầu vừng, 40g sáp ong, 40g nhựa thông.
Cách dùng: rửa sạch, giã nhuyễn, sau đó nấu nhừ khương hoàng và củ ráy với các nguyên liệu còn lại. Tiếp đến lọc bã, để nguội và phết lên giấy bản, rồi dán giấy chứa thuốc lên những vùng trên da bị mụn nhọt, đinh nhọt.
+ Đơn thuốc 2: khương hoàng, bạch chỉ, đại hoàng, thiên hoa phấn.
Cách dùng: tán tất cả nguyên liệu thành bột mịn, trộn đều. Thoa bột ngoài da để tiêu sưng. Lưu ý: chỉ thoa thuốc lên các nốt mụn đang bị sưng tấy.
+ Đơn thuốc 3: 6g khương hoàng, 10g mỗi loại xích thược, bạch chỉ, hải đồng bì, 6g khương hoạt, 3g cam thảo.
Cách dùng: sắc nước uống.
- Bài thuốc 7: khương hoàng có tác dụng chữa kinh nguyệt không đều
+ Đơn thuốc: 8g khương hoàng, xuyên khung, đào nhân, 16g kê huyết đằng, 12g sinh địa.
+ Cách dùng: sắc thuốc uống. Dùng mỗi ngày 1 thang thuốc, liên tục trong 2 - 3 tuần trước khi có kinh nguyệt.
- Bài thuốc 8: Khương hoàng điều trị đau bụng bế kinh
+ Đơn thuốc: 15g khương hoàng, 10g huyền hồ.
+ Cách dùng: chích giấm, sau đó sắc thành thuốc uống, mỗi ngày 1 thang thuốc. Ngày chia làm 3 lần uống trước mỗi bữa ăn. Uống liên tục trong 2 - 3 tuần để mang lại kết quả tốt nhất.
- Bài thuốc 9: Điều trị viêm loét dạ dày, chướng bụng, đau bụng
+ Đơn thuốc: 9 - 12g khương hoàng, hương phụ, sài hồ.
+ Cách dùng: sắc uống hoặc tán thành bột mịn. Mỗi ngày uống 1 thang thuốc, dùng trước bữa ăn từ 1 - 1.5 giờ.
- Bài thuốc 10: Chữa huyết ứ sau sinh
+ Đơn thuốc: 10g khương hoàng, 6g quế tăm.
+ Cách dùng: tán các vị thuốc trên thành bột mịn. Mỗi ngày uống 2 - 3 lần với rượu nhẹ.
- Bài thuốc 11: Điều trị xơ gan
+ Đơn thuốc: 6 - 8g khương hoàng, liên kiều, mộc hương, uất kim, sài hồ, 15g bạch truật, bạch thược, đương quy, 3g cam thảo.
+ Cách dùng: sắc thuốc uống, dùng uống hằng ngày.
- Bài thuốc 12: Chữa loét dạ dày tá tràng, đau bao tử với khương hoàng
+ Đơn thuốc: 10g khương hoàng, 5g ô dược, 3g cam thảo
+ Cách dùng: sắc thành thuốc uống.
Kiêng kỵ khi sử dụng khương hoàng
Khi sử dụng khương hoàng nên tham khảo bác sĩ để mang lại hiệu quả tốt nhất
Những đối tượng sau không nên sử dụng khương hoàng
- Phụ nữ có thai, phụ nữ sau sinh bị sản hậu mà không phải do nhiệt kế ứ
- Người bị trào ngược dạ dày. Bởi khương hoàng có thể gây nên các cơn đau dạ dày ngoài ý muốn
- Người bị bệnh thiếu máu
- Người bị tiểu đường, sỏi thận, huyết áp cần có sự tham khám và chỉ định của bác sĩ trước khi dùng thuốc
- Người chuẩn bị thực hiện phẫu thuật. Bởi khương hoàng có tác dụng chống đông máu.
Trên đây, ONPLAZA đã chia sẻ đến bạn những thông tin hữu ích về dược liệu khương hoàng - nghệ vàng - gia vị phổ biến thường dùng trong các món ăn. Tuy nhiên, nếu bạn muốn sử dụng khương hoàng như một vị thuốc để chữa bệnh, bạn nên thăm khám và trao đổi với thầy thuốc để được hướng dẫn cụ thể về cách dùng, liều dùng, không nên tự ý sử dụng thuốc để tránh những nguy hiểm đến sức khỏe.
Quản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm