Rất ít người biết rằng, liên tu là một trong những dược liệu có trong cây sen. Trong Đông y, liên tu được biết đến với công dụng chính là điều trị thổ huyết, băng huyết, di tinh, mộng tinh hiệu quả. Bài viết sau đây, chúng tôi sẽ cung cấp những thông tin đầy đủ hơn về bộ phận này của cây sen giúp quý vị và các bạn dễ dàng hình dung hơn.
GIỚI THIỆU VỊ DƯỢC LIỆU LIÊN TU
Liên tu là tua nhị đực của hoa sen sau khi bỏ hat gạo rồi mang phơi khô, tên khoa học là Stamen Nelumbinis. Trước khi tìm hiểu về dược liệu liên tu, chúng ta sẽ có những khái quát cơ bản về cây sen.
Liên tu là một phận của cây sen, hay còn gọi là nhị sen
Khái quát về cây sen
Việt Nam là một trong số các quốc gia có sản lượng sen đứng đầu lớn nhất trên thế giới, hàng năm có khả năng cung cấp từ vài trăm tấn đến 1.000 tấn hạt sen để xuất khẩu và phân phối cho thị trường trong nước. Sen vốn là cây thân thảo, to khỏe, sống ở dưới nước, chiều cao khoảng 1m. Thân rễ (ngó sen) khá mập, mọc bò dài ở trong bùn, bến rễ ở những mấu, từ những mấu này thân và lá mọc lên.
Lá sen có hình tròn, vượt lên trên khỏi mặt nước, hoa sen khá to, mọc riêng lẻ, mỗi cuống là một hoa, cuống dài và phẳng, có đầy gai nhọn. Cánh hoa sen rất nhiều, những cánh hoa bên ngoài có kích thước to, khum lòng máng. Những cánh ở giữa và bên trong dần nhỏ hẹp, giữa cánh hoa và nhị chuyển tiếp.
Liên tu (nhị sen) có rất nhiều, nhị sen có màu vàng và chỉ nhị mảnh, có thêm phần phụ (phần này được gọi là gạo sen) màu trắng và hương thơm. Bộ nhụy bao gồm nhiều lá noãn rời, nằm trên một đế hoa hình nón ngược (gương sen). Quả bế có núm nhọn, thường được gọi là hạt sen, phần bên ngoài mỏng và cứng thường có màu lục tía. Phần mềm ở giữa hạt có chứa loại tinh bột màu trắng ngà, phần bên trong là lá mầm dày, màu lục sẫm. Tất cả những bộ phận của cây sen đều được dùng để làm thuốc.
Phân bố địa lý của cây sen
Cây sen ưa sống ở trong nước nên thường mọc hoang hoặc mọc tại những nơi có nước. Loài cây này đặc biệt phát triển mạnh mẽ ở các khu vực nhiệt đới, đặc biệt là một số nước châu Á như Thái Lan, Việt Nam, Indonesia hay Ấn Độ,... Tại Việt Nam, sen được trồng khá nhiều trong những ao, hồ, đầm lầy để làm dược liệu, thực phẩm hoặc làm trà. Một số nhà còn trồng sen trong những chậu chứa đầy nước để làm cảnh do hoa sen rất đẹp.
Các bộ phận sử dụng của sen
- Liên nhục: Hạt còn màng đỏ bên ngoài.
- Liên thạch: Qủa được thu hái khi chín.
- Liên tâm: Tâm sen là cây mọc mầm ở trong hạt sen.
- Liên phòng: Gương sen sau khi đã lấy quả.
- Liên diệp: Lá sen được thu hái vào mùa thu và bỏ cuống.
- Liên ngẫu: Là phần thân rễ được thu hái quanh năm.
Đặc biệt, bộ phận đang được đề cập chính trong bài viết này là liên tu- nhị sen bỏ hạt gạo ở đầu.
Liên tu dược liệu sau khi phơi khô
Nhận biết dược liệu liên tu
Dược liệu này chính là phần nhị hoa khô, bao phấn dài khoảng từ 1,2-1,5cn, màu nâu vàng nhạt, gồm 2 ngăn, phân chia theo chiều dọc, bên trong có chứa các hạt phấn màu vàng. Những sợi nhỏ hơi dẹt, cong, dài khoảng 1-1,5cm, màu vàng nâu hoặc màu vàng nâu, nhẹ.
Thu hái và sơ chế
Sau khi hoa sen nở vào mùa hè, nhị hoa được lấy và phơi khô trong bóng râm.
Thành phần hóa học của liên tu
Trong thành phần của liên tu có chứa thành phần chính là chất tanin, 61 thành phần thơm, flavoid, rất dễ bay hơi trong nước, trong đó có các hydrocacbon mạch thẳng 73%, linalol, limonen, terpinen-4-ol.
TÁC DỤNG CỦA DƯỢC LIỆU LIÊN TU
Theo y học cổ truyền, liên tu là dược liệu có vị chát, tính ấm, quy vào 2 kinh tâm, thận có công dụng ích thận, giữ tinh, chỉ huyết, thanh tâm, chủ trì các chứng di tinh, mộng tinh, đái són, bạch đới, mất ngủ, chữa băng huyết.
Theo nghiên cứu y học hiện đại, nhị sen mang đến các công dụng khác nhau như:
- Hỗ trợ hạ lipid trong máu: Thành phần alcaloid trong liên tu có công dụng hạ lipid trong máu, hỗ trợ ức chế sự liên kết của các cơ chất và enzyme bằng cách gián tiếp thay đổi quá trình nhũ hóa của các cơ chất.
Trong một nghiên cứu khác đã tin rằng, hợp chất flavonoid của nhị sen cũng có công dụng hỗ trợ điều hòa lipid trong máu nhất định, có khả năng làm giảm những biểu hiện APN của gan, nồng độ LAP có trong huyết thanh, cải thiện nồng độ lipid trong máu. Một số flavonoid như (+) catechin, hyperoside, isoquercitin, astragalin… đã cho thấy công hiệu lipolytic rõ rệt trên mô mỡ nội tạng chuột.
- Hỗ trợ kháng khuẩn: Nước sắc nhị sen có công dụng ức chế tụ cầu vàng, bacillus proteus.
Liên tu nên phơi khô trước khi sử dụng
- Sử dụng làm thuốc nhuận tràng: Thành phần Cellulose có trong nhị sen với các đặc tính là thải sắt và giữ nước đóng vai trò rất quan trọng đối với sức khỏe con người. Những nghiên cứu hiện đại đã cho thấy khả năng giữ nước của cellulose có khả năng làm tăng thể tích, tốc độ đại tiện, làm giảm áp lực của trực tràng, ngăn chặn táo bón, ung thư ruột kết. Đồng thời, các nhóm hoạt động trên bề mặt của liên tu có khả năng hấp thụ cholesterol. Do đó, hỗ trợ làm giảm nguy cơ mắc bệnh mạch vành.
MỘT SỐ BÀI THUỐC CHỮA BỆNH VỚI LIÊN TU
Liên tu thường phối hợp với Sa uyển tử, Khiếm thực, Long cốt, Mẫu lệ. Chẳng hạn như trong bài Kim tỏa cố tinh hoàn ( Y phương tập giải) có các vị nguyên liệu gồm: Sa uyển tử, Liên tu, Mẫu lệ, Khiếm thực, Long cốt ( giấm nướng) để trị các chứng mộng tinh, di tinh, đái dầm, đái nhiều lần, băng lậu, nục huyết, thổ huyết. Liều lượng dùng mỗi lần khoảng 1,5-5g.
- Trà sen thanh mát cơ thể, kích thích ăn ngon, ngủ ngon
Lấy nguyên liệu gồm 400g nhị sen, 300g hạt sen và khoảng 400g cúc hoa. Mang nhị sen đem phơi hoặc sấy khô, ngâm hạt sen trong nước nóng, bóc sạch vỏ ngoài và bỏ tim bên trong, sấy khô và sao vàng. Cúc hoa mang phơi khô ở trong mát (hoặc mang sấy), đem tất cả những loại trên đi sao vàng cho đến khi thấy có mùi thơm, để nguội, cho vào lọ đậy kín, để dành và dùng uống như trà. Loại trà này giúp ăn ngủ rất tốt.
- Bài thuốc trị đau lưng, mệt mỏi
Dùng 6g cam thảo, 4g nhị sen. Cho tất cả những loại này vào trong nồi, đổ khoảng 3 bát nước, sắc đến khi còn 1 bát và uống trước khi đi ngủ.
Liên tu đã được sử dụng trong y học cổ truyền từ lâu, giúp chống loét, chống xuất huyết, giảm đau… Tuy nhiên, bộ phận này của sen chưa được phổ biến giống như các thành phần khác. Bạn đọc nên tham khảo kỹ trước khi dùng để mang lại hiệu quả tốt nhất.
Nhị sen có thể dùng để sắc thuốc hoặc hãm trà
- Bài thuốc chữa đái tháo đường
Dùng khoảng 8g liên tu, 20g thạch cao thiên môn, sa sâm, hoài sơn, ý dĩ, bạch biển đậu, mỗi vị khoảng 12g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang.
- Bài thuốc trị khó ngủ, huyết áp cao, hay hồi hộp
Dùng khoảng 1,5-3g liên tu mang pha trà uống.
- Bài thuốc chữa di tinh, di niệu, hoạt tinh
Dùng khoảng 2kg liên nhục, 1kg liên tu, 1kg sừng nai, 2kg hoài sơn, 0.5kg kim anh, 0.5kg khiếm thực. Tất cả những vị trên tán thành bột, riêng kim anh nấu làm cao, làm thành viên hoàng, uống mỗi ngày từ 10-20g.
Từ lâu, liên tu đã được y học cổ truyền sử dụng giúp chống xuất huyết, chống loét, giảm đau... Tuy nhiên, bộ phận này của cây sen vẫn chưa được phổ biến như nhiều thành phần khác, bạn nên đọc và tham khảo kĩ trước khi dùng để mang đến hiệu quả tốt nhất dành cho sức khỏe.
Quản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm