Tiên Mao – Công Dụng – Liều Dùng – Kiêng Kỵ

I. TIÊN MAO LÀ GÌ?

Cây tiên mao còn được gọi là cây sâm cau hay cây ngải cau. Cây này có tên khoa học là Curculigo orchioides gaertn thuộc họ Thủy tiên. Theo GS TS Đỗ Tất Lợi trong cuốn “Những vị thuốc và cây thuốc Việt Nam” sở dĩ cây này được gọi là sâm cau bởi đồng bào cá tỉnh vùng núi phía Bắc Việt Nam thường lấy rễ của loại cây này làm thuốc bổ nên gọi là Sâm, còn lá cây giống với lá Cau. Tên gọi sâm cau có ngọn nguồn từ đó.

1. Mô tả hình ảnh cây tiên mao

Tiên mao tức cây sâm cau là loài cây thân thảo, cây rất nhỏ. Thân cây cao chừng 25 cm đến 30 cm. Lá dài hình lưỡi mác, tựa như hình dáng của lá cau. Chiều dài của mỗi phiến lá khoảng 15 cm. Hoa sâm cau mọc đơn, hoa mang sắc vàng xòe ra 6 cánh nhỏ xinh.

Cây tiên mao có phần thân rễ rất phát triển. Dễ hình trụ dài, cắm sâu vào lòng đất. Mặt ngoài của rễ chính có màu nâu sậm, phân thành các đốt nhỏ, nhiều rễ con bám xung quanh.

Hình ảnh cây tiên mao

Hình ảnh cây tiên mao

2. Phân bố

Thường thấy sâm cau sinh trưởng ở các thảm cỏ ven đồi. Cây sâm cau mọc hoang nhiều ở các vùng miền núi, có ở cả miền Bắc và miền Trung. Các tỉnh xuất hiện nhiều sâm cau là Hòa Bình, Điện Biên, Lào Cai, Quảng Nam…

3. Bộ phận sử dụng

Củ của cây sâm cau, tức là bộ phận thân rễ của cây sâm cau được sử dụng làm vị thuốc Tiên mao.

Thường vào tháng 11 hàng năm người dân bắt đầu tìm nơi sâm cau mọc lên mà đào lấy phần rễ củ mang về. Sau đó, cắt bỏ phần đuôi và những rễ con rồi sau đó rửa sạch phơi hoặc sấy cho khô. Có thể phơi khô nguyên củ hoặc cũng có thể thái lát mỏng cho nhanh khô, tránh ẩm mốc. Sâm cau cũng được dùng ngâm rượu bằng củ tươi.

Dược liệu tiên mao là những khối hình trụ dài, có phần hơi cong queo. Mỗi củ tiên mao thường dài khoảng 3 cm đến 10 cm, đường kính từ 4mm đến 12 mm. Bề ngoài củ tiên mao có vỏ màu nâu, sần sùi, nhìn thấy các lỗ sẹo tạo bởi vết cắt những rễ con, có nhiều vết nhăn ngang thân. Bẻ đôi củ thì thấy đây là loại chất cứng nhưng rất giòn, có thể bẻ gãy dễ dàng; phần thịt phía ngoài màu nâu nhạt, vào trong dần nâu đậm và đen ở tâm. Đưa củ tiên mao lên mũi ngửi thì cảm nhận được mùi thơm nhẹ, nếm thử nơi đầu lưỡi thấy đắng pha chút cay.

Dược liệu tiên mao

Dược liệu tiên mao

II. CÔNG DỤNG

1.Theo y học hiện đại, Tiên mao có tác dụng:

- Tăng cường hệ miễn dịch, nâng cao khả năng thích nghi của cơ thể trong môi trường thiếu ô xy.

- Tương tự như một loại hóc môn sinh dục nam. Để tìm ra tác dụng này, các nhà khoa học đã tiến hành thí nghiệm tiêm cồn chế từ vị thuốc tiên mao cho những con chuột đã bị cắt toàn bộ tinh hoàn, liều tiêm là 10 gram cho 1 kg thể trọng; kết quả cho thấy trọng lượng túi tinh hoàn của những con chuột này tăng lên đáng kể

2. Theo y học cổ truyền

Tại nước ta, vị thuốc tiên mao được sử dụng nhiều trong dân gian và trong y học cổ truyền. Trong cuốn “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam”, GS TS Đỗ Tất Lợi đã ghi lại như sau: Sâm cau là loại thuốc có vị thơm nhẹ, tính ấm; quy vào 3 kinh Thận, Can, Tỳ.

Các thầy thuốc y học cổ truyền cũng đưa ra những tác dụng cụ thể của vị thuốc tiên mao là: Ôn thận, tráng gân cốt, trừ hàn thấp. Vị thuốc này được sử dụng để trị các chứng bệnh liên quan đến sinh lý nam như: liệt dương, yếu sinh lý, tinh lạnh, tiểu tiện không cầm được, chân tay, lưng lạnh.

Dưới đây là những thông tin chi tiết về công dụng của dược liệu tiên mao:

Chữa trị chứng liệt dương do tinh khí lạnh, yếu sinh lý
Bổ thận tráng dương, kiện gân cốt, cố tinh
Bồi bổ, nâng caos sức khỏe
Nâng cao năng lực hoạt động tình dục của nam giới và nữ giới

Vị thuốc tiên mao được bác sĩ sử dụng cho những đối tượng sau:

- Nam giới yếu sinh lý, vô sinh

- Người cần bồi bổ sức khỏe, nâng cao khả năng sinh hoạt tình dục

- Người bị tê mỏi tay chân, đau nhức xương khớp

III. LIỀU DÙNG

Dùng khoảng 25 gram một ngày.

Nếu dùng để trị bệnh đau nhức do hàn thấp thì dùng tươi không qua sao tẩm.
Nếu dùng để trị thận hư gây liệt dương, đái dắt, đái són thì cần tẩm rượu sao khô.

IV. CÁCH SỬ DỤNG

1. Ngâm rượu mao tiên

Công dụng: Bổ thận tráng dương, điều trị phong thấp, liệt dương, lưng lạnh đau, thần kinh suy nhược.

1.1 Ngâm rượu tiên mao khô

Cách 1: Rượu tiên mao mật ong rừng

Nguyên liệu:

Tiên mao 1kg, thái lát, sao vàng đến khi thơm.
Mật ong rừng 200ml
Rượu trắng 35 độ 4 lít

Cách ngâm:

Cho tiên mao vào bình thủy tinh sau đó rót rượu vào, cuối cùng thêm mật ong rồi dùng đũa khuấy đều cho tan mật ong vào rượu. Ngâm trong 1 tháng thì dùng được. Càng để lâu càng ngon.

Cách 2: Rượu tiên mao, ba kích, dâm dương hoắc

Nguyên liệu:

Tiên mao 1kg thái lát sao vàng cho thơm
Ba kích khô 0,5kg
Dâm dương hoắc 0,5kg
Mật ong rừng tự nhiên 200ml
Rượu trắng 35 độ 5 lít

Cách ngâm:

Tương tự với công thức phía trên.

Ngoài ra, trong dân gian còn lưu truyền cách ngâm rượu sâm cau có thể thêm tắc kè khô và xác chim bìm bịp nhằm tăng cường khả năng sinh lý cho nam giới.

1.2 Ngâm rượu tiên mao tươi

Với cách này, các củ tiên mao được giữ nguyên hình dáng trong bình rượu là các củ tựa như củ sâm, có các rễ con xoắn tròn rất đẹp. Loại rượu này vừa có công dụng bổ thận tráng dương lại có thể trưng bày rất đẹp mắt.

Nguyên liệu:

Củ tiên mao tươi: 1kg (cần chọn củ già)

Củ tiên mao

Rượu trắng 40 độ: 3 lít

Cách ngâm:

rửa sạch những củ tiên mao rồi để cho khô nước, xếp vào bình thủy tinh tạo hình dáng đẹp, đổ ngập rượu và đậy kín nắp bình. Sau 1 tháng thì có thể dùng được. Càng để lâu càng ngon.

1.3 Cách sử dụng rượu tiên mao

Uống rượu tiên mao mỗi ngày 2 lần, mỗi lần 1 ly nhỏ trong bữa ăn. Không lạm dụng, uống nhiều gây phản tác dụng.

2. Sắc thuốc tiên mao

Bài 1: Bồi bổ cơ thể, tăng cường sức khỏe làm cho da dẻ hồng hào

Lấy khoảng 15 gram dược liệu tiên mao khô thái lát sao vàng rồi đun nước hoặc hãm như hãm trà uống trong ngày.

Bài 2: Chữa tăng huyết áp ở phụ nữ ở thời kỳ tiền mãn kinh

Tìm lấy các vị tiên mao, ba kích, dâm dương hoắc, tri mẫu, hoàng bá, đương quy mỗi vị 12 gram. Đem rửa sạch rồi cho vào nồi, thêm 1 lít nước rồi sắc trên lửa nhỏ. Lọ c lấy nước thuốc mà uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang.

Bài 3: Chữa bệnh sốt xuất huyết

Lấy tiên mao 20 gram đem đi sao cho cháy đen, cỏ nhọ nồi 12 gram, trắc bách diệp 10 gram sao đen, quả dành dành 8 gram sao đen. Mang tất cả các vị này thái cho nhỏ rồi sắc nước uống ngày một thang.

V. KIÊNG KỴ

Tiên mao là vị thuốc bổ dưỡng và có nhiều công dụng trị bệnh hay nhưng cũng cần lưu ý những điều sau trong sử dụng:

Tiên mao là vị thuốc có thể gây táo nhiệt, dễ làm thương âm nên không dùng trong những ngày tiết trời nóng nực.
Người âm hư hỏa vượng thì không nên dùng. “Âm hư hỏa vượng” tức là những người có các biểu hiện như: Miệng lưỡi khô, người cảm thấy háo nước, hay sốt về ban chiều, váng đầu hoa mắt, lòng bàn tay bàn chân nóng ấm, hay mất ngủ, đêm thường ra mồ hôi trộn, đi ngoài phân táo; Lưỡi đỏ, có rêu lưỡi ít; mạch nhỏ đập nhanh.