Vì thế, nếu như không biết cách sử dụng có thể gây nguy hiểm cho người dùng. Vậy cây đại hoàng là dược liệu như thế nào, có hình dáng và công dụng ra sao? Bài viết sau đây, chúng tôi sẽ giới thiệu đến quý vị và các bạn những thông tin xung quanh vị dược liệu đại hoàng.
GIỚI THIỆU VỊ THUỐC ĐẠI HOÀNG
Tên gọi đại hoàng
– Tên thường gọi: cây đại hoàng.
– Tên gọi khác: Hoàng lương, Hỏa phu, Tướng quân, Phu như, Chế quân, Xuyên văn, Cẩm văn đại hoàng
– Tên khoa học: Rheum palmatum Baill
– Họ: Rau Răm – Polygonaceae
Hình ảnh cây đại hoàng
Đặc điểm thực vật của cây đại hoàng
Đại hoàng thuộc giống cây thân thảo sống lâu năm, hình dáng thân trụ, bên trọng rỗng ruột, bên ngoài có thân nhẵn, chiều cao trung bình khoảng từ 1-2m. Rễ cây đại hoàng khá mập và thô, hình viên chùy ngắn, vỏ bên ngoài màu tím, mặt kế có màu vàng và có mùi hơi hăng. Lá mọc từ gốc cây, thường mọc so le với những cuống dài, phiến lá có hình trứng tròn gốc hoặc phiến lá tròn, lá hình tim. Đường kính dài từ 40-70cm, phiến lá chia thùy cắt sâu vào khoảng 1/4 lá, hai bên mép lá là hình răng cưa.
Hoa đại hoàng thường mọc thành các chùm hình chùy tại phần đỉnh cây, màu lục nhạt hoặc vàng trắng. Quả ốm, tròn và dài, quả hình 3 cạnh. Ngoài ra, còn có một dược liệu đại hoàng khác được gọi là Đường cổ đắc đại hoàng cũng được dùng để làm thuốc. Loại này là giống cây sống lâu năm, rễ thô và khá to, chiều cao lên đến 2 mét, rỗng ruột bên trong và thân bên ngoài nhắn. Lá to, dài, phiến lá có hình tim xẻ thành từ 3-7 thùy, mép lá nguyên hoặc có hình răng cưa. Hoa thường mọc thành chùm, khi còn non, hoa có màu tím đỏ.
Một loại cây khác cũng có công dụng rất nhiều, đáng để quan tâm đó là : Vị thuốc cây cối xay và công dụng ít người biết đến
Dược liệu đại hoàng
Thân rễ (còn được gọi là củ lớn) dài khoảng từ 5-17cm, có khi lớn hơn nữa, rộng khoảng từ 4-10cm, dày khoảng từ 2-4 cm hoặc khoanh tròn. Trên mặt bụi có màu vàng đẹp, thơm gắt và chắc cứng, cắt ra trơn nhánh, cắn dính vào răng là loại tốt nhất. Tùy theo từng loại, có thứ thì mềm đầu, có màu vàng đen, có thứ thịt khô ít dầu. Loại dầu có nhiều bóng là tốt nhất.
Hình ảnh dược liệu đại hoàng
Bộ phận sử dụng làm dược liệu
Thân và rễ của cây đại hoàng được sử dụng để làm dược liệu trong Đông y. Vị thuốc đại hoàng có màu vàng sậm, cắt ra sẽ thấy có nhiều vân như gấm, có khi còn thấy có nước bọt màu vàng nổi lên.
Phân bố địa lý
Hiện nay, các nước chủ yếu nhập đại hoàng từ Trung Quốc và một số nước tại châu Âu, thường thì người ta cho rằng, loại của châu Âu sẽ tốt hơn. Ở nước ta, đại hoàng là giống cây nhập nội, cần được phải trồng nhiều tại miền núi cao như Sapa mới có thể thu hoạch được. Cây đại hoàng ưa khí hậu ẩm mát tại những vùng núi cao trên 1km (so với mặt nước biển). Trồng đại hoàng bằng cách gieo hạt.
Thu hái và sơ chế, bảo quản
Đại hoàng thường được hái thân rễ với những cây có tuổi đời từ 3 năm tuổi trở lên, đào vào khoảng các tháng 9-10. Sau khi đào xong thì rửa sạch đất cát, cắt bỏ phần trên của mặt đất, rễ nhỏ, cạo lớp vỏ bên ngoài. Nếu củ to quá có thể bổ hai hoặc bổ tư mà phơi cho dễ, dùng lạt xâu treo trong thềm nhà để đợi khô dần hoặc sấy nhẹ cho đến khi khô. Sau khi củ khô xong thì có thể sử dụng được (nếu dùng trong nước) hoặc cạo bỏ bớt vỏ ngoài để đánh bóng nếu để xuất khẩu.
Bảo quản tại nơi khô ráo, thoáng mát, tránh bị mối mọt, ẩm mốc.
Bào chế dược liệu đại hoàng
– Bào chế theo Trung Dược đại từ điển: Mang đại hoàng chưng cùng với rượu đến nát, phơi nắng và tán bột, thêm chút mật ong để làm thành viên hoàng, phơi khô.
– Bào chế theo Đông dược học Thiết yếu: Ngâm dược liệu này cho đến khi thấy mềm, thái thành phiến mỏng, phơi khô. Có thể sử dụng sống, sao cùng rượu, sao thành than hoặc hấp chế cũng đều được.
– Bào chế theo Dược Tài Học: Chưng dược liệu khoảng mấy lần là có thể dùng được.
Thành phần hóa học
Trong đại hoàng có chứa những hoạt chất trái ngược nhau, gồm 2 nhóm chất gồm hoạt chất có tính thu liễm (có chứa Tamin – Rheotannoglucozit) và hoạt chất có tác dụng tẩy là Rheoanthraglucozit. Ngoài ra, còn có các thành phần khác như axit galic, axit xinamic, catechin, glucogalin, antraglucozit, terarin…
TÁC DỤNG CỦA VỊ THUỐC ĐẠI HOÀNG
Theo y học cổ truyền
Theo Đông y, đại hoàng là vị thuốc có vị đắng, tính hàn, quy vào kinh Tỳ-Vị- Đại tràng- Can- Tâm, dùng để trị các kết tích ở trường vị do thực nhiệt, huyết ứ kết tại vùng bụng. Ngoài ra, còn trị các chứng kinh nguyệt bế, nôn ra máu, cuồng táo do thực hỏa, tiêu viêm ứ, chảy máu cam, bỏng nóng (xức bên ngoài.
Theo y học hiện đại
Theo Tây y, vị thuốc dược liệu đại hoàng có khả năng kích thích sự co bóp của ruột và có tác dụng diệt khuẩn như lỵ, tả, thương hàn, staphytococ. Qua các nghiên cứu y học đã công nhận, vị thuốc đại hoàng có các tác dụng như sau:
– Hỗ trợ làm giãn cơ vòng, tăng cơ bóp túi mật, lợi mật.
– Hỗ trợ bảo vệ gan, lợi tiểu, làm giảm cholesterol.
– Hỗ trợ kháng khuẩn, chủ yếu là những tụ cầu, trực khuẩn bạch cầu, liên cầu khuẩn, kiết lỵ, phó thương hàn, ức chế các virus cảm lạnh và vi khuẩn nấm.
– Hỗ trợ hạ huyết áp, gây mê, kích thích tim mạch.
– Hỗ trợ cầm máu, giảm tính thẩm thấu của các mao mạch, rút ngắn thời gian đông máu, cải thiện sức bền của thành mạch, kích thích xuyên tủy tạo nên nhiều tiểu cầu.
– Hỗ trợ ức chế sự phát triển của các tế bào ung thư, ngăn ngừa tình trạng chướng bụng do các bệnh viêm gan.
Cách dùng – Liều lượng dùng
– Cách dùng: Đại hoàng có thể sử dụng ở dạng sống, tẩm rượu, tán bột hoặc sao cháy.
– Liều lượng khuyến cáo: Mỗi ngày dùng khoảng 4-20g, nếu tán thành bột nên giảm bớt liều lượng, dùng với liều lượng phù hợp cho sức khỏe.
MỘT SỐ BÀI THUỐC CHỮA BỆNH TỪ ĐẠI HOÀNG
Bài thuốc trị táo bón nặng, vị tràng thực nhiệt dẫn đến nói mê sảng, sốt cao, phát cuồng
Sao vàng 9g đại hoàng, 9g hậu phác, 15g mang tiêu, 6g chỉ thực (đã sao vàng xém cạnh). Sắc tất cả những vị thuốc này mỗi ngày uống 1 thang, chia làm 2-3 lần, uống trước bữa ăn, khi thuốc còn ấm nóng. Uống liên tục vài ngày cho đến khi thấy hết táo bón.
Bài thuốc trị táo bón nhẹ hoặc táo bón với những người cao tuổi, phụ nữ sau sinh
Dùng mỗi vị 9g đại hoàng (đã sao vàng), hậu phác, 6g chỉ thực hoặc 6g đại hoàng, 15g hỏa ma nhân. Sắc uống mỗi ngày 1 thang, chia làm 2-3 lần trước bữa ăn, uống thuốc khi thuốc vẫn còn ấm nóng. Uống liền vài ngày cho đến khi thấy hết táo bón.
Vị thuốc đại hoàng thường dùng trong điều trị táo bón
Bài thuốc đại hoàng trị mụn nhọt ở lưỡi, miệng, nhọt vú, lỗ mũi
Dùng đại hoàng (chích rượu) tán thành bột mịn, mỗi lần uống 9g. Ngoài ra, có thể sử dụng bột đại hoàng hòa cùng với nước thành dạng nhão, bôi vào nơi bị bệnh. Nếu không biết cách bảo quản thuốc bắc sau khi sắc thì có thể chế biến đại hoàng bằng cách nghiền bột.
Bài thuốc đại hoàng trị kinh nguyệt bị bế tích
Sau khi đẻ, máu bị xấu và ứ tích gây đau bụng hoặc những người bị ngã, chấn thương bị ứ huyết, sưng đau thì dùng 9g đại hoàng, mỗi vị 12g ích mẫu, ngưu tất. Mang tất cả sắc uống.
Bài thuốc trị bỏng lửa cho người bị bỏng
Dùng đại hoàng đã sao cháy và nghiền bột thật mịn, rắc vào vết thương bị bỏng hoặc trộn đều cùng với dầu khuynh diệp, bôi vào nơi bị bỏng nhẹ.
Bài thuốc trị táo bón do trường ung
Dùng 16g mẫu đơn bì, 12g đại hoàng, mỗi vị 12g mang tiêu, đào nhân, đông qua tử. Sắc tất cả uống trong ngày.
Bài thuốc trị nôn ra máu, đau xóc lên
Dùng 40g đại hoàng, tán thành bột mịn. Mỗi lần dùng khoảng 4g sắc cùng với một chén nước sinh địa, sắc đến khi còn nửa chén thì dùng uống.
Bài thuốc trị nhiệt tích trong, tức đầy, tiểu ra máu, xích bạch đới
Dùng khoảng 1kg đại hoàng chia làm 4 phần bằng nhau:
– 1 phần đại hoàng ngâm cùng với 1 chén rượu đồng tiện, 8g muối, để qua đêm sau đó thai mỏng và phơi khô.
– 1 phần đại hoàng hòa cùng với khoảng 4 lượng Đương quy, cho thêm vào đó một chén giấm nhạt, để như vậy và tẩm ướp qua đêm. Sau đó, bỏ đương quy đi, thu lại đại hoàng, thái mỏng, phơi khô.
– 1 phần đại hoàng tẩm ngâm cùng với rượu ngon, để qua một ngày rồi lại thái mỏng, sao cùng với 35 hạt ba đậu. Sau đó, bỏ ba chỉ lấy đại hoàng.
– 1 phần ngâm cùng với 1 chén nước, nấu cùng với 160g hồng hoa và để yên qua đêm, thái mỏng và phơi khô.
Mang tất cả 4 phần đại hoàng đã được sơ chế này tán thành bột, gia thêm mật ong và làm thành viên hoàng với kích thước to bằng hạt đậu xanh. Mỗi lần uống 50 viên với rượu ấm, uống khi đói.
Kiêng kỵ và lưu ý khi dùng vị thuốc đại hoàng
Kiêng kỵ
– Không dùng đại hoàng cho phụ nữ mang thai và cho con bú.
– Không dùng cho phụ nữ kinh nguyệt không đều.
– Những người bị bón do huyết ứ và người cao tuổi không nên dùng dược liệu.
– Người bị suy nhược cơ thể không nên dùng.
– Không nên dùng lá đại hoàng sắc thuốc vì lá có chứa hàm lượng cao acid oxalic có thể gây tác hại đến sức khỏe và gây ngộ độc với các triệu chứng như đau bụng, buồn nôn, tiêu chảy, khó nuốt.
Lưu ý
Nếu dùng đại hoàng giống như uống thuốc bắc đổi máu thì không nên sắc quá lâu. Khi sắc thuốc được rồi mới cho đại hoàng vào và dùng uống.
Trên đây là những thông tin xung quanh vị thuốc đại hoàng, hi vọng mang đến cho quý vị và các bạn những thông tin hữu ích nhất.
Ở Việt nam mình còn có 1 loại dược liệu được xếp vào hàng đại bổ cao cấp với thành phân dược liệu vô cùng lớn đó chính là nấm lim xanh. Vậy cùng nhau tìm hiểu nấm lim xanh nhé : https://onplaza.vn/nam-lim-xanh-viet-nam
Quản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm