Cây Hoàng Liên gai là gì, đặc điểm, tác dụng và cách sử dụng bài thuốc

- Dược liệu
Cây Hoàng Liên gai là gì, đặc điểm, tác dụng và cách sử dụng bài thuốc

Hoàng liên gai hay còn gọi là Hoàng mù, Hoàng mộc là một vị thuốc có vị đắng, tính hàn. Vậy cây Hoàng liên gai là gì, đặc điểm sinh thái, tách dụng và cách sử dụng như thế nào?

I. Cây Hoàng liên gai là gì?

Hoàng liên gai có tên gọi là là Hoàng Mộc, Hoàng mù, Nghêu hoa. Tên khoa học là Berberis Wallichiana DC thuộc họ Hoàng liên gai Berberidaceae.

Hoàng liên gai là một cây thuốc có vị đắng, tính hàn và có tác dụng giống như Hoàng liên, công dụng chữa ỉa chảy, kiết lỵ, đau mắt, ăn kém tiêu hóa…

Ngoài Hoàng liên gai thì còn có 2 loại Hoàng liên là Thổ hoàng liên và Hoàng liên ô rô cũng có tác dụng tương tự.

Cây Hoàng Liên gai

Cây Hoàng liên gai

II. Đặc điểm, phân bố và thành phần hóa học

Hoàng liên gai là một cây thuốc quý, có nhiều công dụng khác nhau và được sử dụng trong đông y.

  1. Đặc điểm cây Hoàng liên gai

– Hình dáng: Hoàng liên gai là cây bụi, cao 2 – 3m, có cành vươn dài, vỏ thân có màu xám nhạt. Thân Hoàng liên gai có nhiều đốt, mỗi đốt thường mọc thành chùm lá có 3 – 4 lá, phía dưới mỗi chùm lá có ba nhánh.

– Về lá: Lá của Hoàng liên gai mọc thành nhiều chùm, mỗi chùm lá 3 – 4 lá và cso thể đến 8 lá mỗi chùm. Cuống lá Hoàng liên gai chỉ ngắn khoảng 0,5 – 1cm. Lá cứng, có chiều dài 16 – 17cm, chiều rộng 4 – 6cm. Hình dáng của lá hình mác, mép lá to, có răng cưa. Về màu sắc lá thì mặt trên màu xanh nhạt và mặt dưới màu trắng.

– Về hoa: Đặc điểm hoa Hoàng liên gai mọc thành chùm, màu vàng. Hoa có đài to bao phủ, khi hoa nở phần đài tõe ra và cuối đài có màu đỏ nhạt.

– Về quả: Qủa Hoàng liên gai hình bầu dục hoặc trái xoan, dài 1cm và phsat triển trên cuống quả dài 30 – 35mm. Qủa chín có màu tím đen, trong quả cso khoảng 3 – 4 hạt nhỏ. Hạt của Hoàng liên gai có màu đen và dài 5 – 6mm, rộng 2 – 3mm.

 Hình ảnh cây thuốc Hoàng liên gai có hoa

 Hình ảnh cây thuốc Hoàng liên gai có hoa

  1. Phân bố cây Hoàng Liên gai

– Cây Hoàng liên gai được phân bố tại nhiều nơi ở Trung Quốc.

– Tại Việt Nam, cây phân bố ở khu vực Sapa – Lào Cai, phân bố tại các khu vực như Ô Quý Hồ, núi Hàm Rồng, xã Trung Lèng Hồ, Bát Xát.

– Ở Sapa vào khoảng tháng 5 – tháng 6 sẽ là vào mùa của quả Hoàng liên gai.

– Hoàng liên gai có thể được trồng bằng hạt, cây mọc rất dễ quanh khu vực Sapa.

  1. Thành phần hóa học cây Hoàng liên gai

– Rễ và thân của Hoàng liên gai có chứa 3% Berberin.

– Rễ dược liệu có chứa Berberin, Umbellantin, Oxyacanthin.

  1. Thu hái, sơ chế và bảo quản

– Hoàng liên gai sử dụng phần rễ và thân là dược liệu.

– Phần rễ và thân của cây có thể thu hái quanh năm. Khi thu hái Hoàng liên gai thì có thể đào cả rễ và thân của cây mang về rửa sạch, thái lát mỏng và phơi khô để sử dụng làm dược liệu. Phần rễ và thân được thái lát và phơi khô bảo quản ở nơi cao ráo, thoáng mát và sử dụng lâu dài.

III. Tách dụng của vị thuốc Hoàng liên gai

Hoàng liên gai tính hàn, vị đắng, dược liệu được quy vào kinh Vị, Tâm, Tỳ có tác dụng tích cực đối với chữa một số bệnh. Tác dụng của vị thuốc Hoàng liên gai đó là:

  1. Tác dụng dược lý của Hoàng liên gai

Rễ và thân có chứa berberin (3%), riêng rễ chứa Berberin, oxyacanthin, umbellantin, có những tác dụng dược lý như sau:

– Tác dụng kháng khuẩn

Hoạt chất có trong Hoàng liên gai là Berberin có tác dụng ức chế mạnh đối với Streptococcus pneumoniae, Neisseria meningitidis và Staphylococcus aureus. Có thể hiểu đơn giản, thuốc có thể ức chế mạnh với khuẩn gây nên các bệnh lỵ, nhất là Shigella dysenteriae và S. flexneri. Hoạt chất kháng khuẩn của Hoàng liên gai được coi là Berberine hay là một loại kháng sinh tốt, không làm ảnh hưởng đến những khuẩn có lợi.

– Tác dụng kháng virus của Hoàng liên gai

Khi thực hiện thí nghiệm trên phôi gà thì vị thuốc có tác dụng với nhiều loại virus gây cúm và virus Newcastle. Vị thuốc có thể kháng các loại virus có hại này và hạn chế được bệnh cúm.

– Tác dụng chống nấm

Khi thực hiện thí nghiệm, mang sắc rễ và thân Hoàng liên gai thành thuốc nước uống có tác dụng ức chế nhiều loại nấm. Nước sắc của Hoàng liên gai và Berberine có tác dụng mạnh trong diệt Leptospira. Vị thuốc này có thể tiêu dệt được các loại nấm có hại cho cơ thể.

– Chống ho gà

Một trong những tác dụng của vị thuốc Hoàng liên gai đó là chống ho gà. Một số nghiên cứu cho thất, Hoàng liên ức chế sự phát triển của Hemophilus pertussis cao hơn Streptomycine hoặc Chloramphenicol, làm giảm tình trạng ho gà.

– Hạ huyết áp

Tác dụng hạ huyết áp được nghiên cứu khi sử dụng Hoàng liên gai cho chó, mèo. Nhưng liều lượng bình thường thì hiệu quả hạ huyết áp không kéo dài, sử dụng lặp lại mang lại hiệu quả không cao. Bên cạnh đó, việc sử dụng thuốc để hạ huyết áp có thể kéo theo chứng tăng giãn mạch, gia tăng nồng độ ở thận và lá lách, chân và tay.

– Tác dụng cho hệ mật

Thành phần Berberine trong Hoàng liên gai có tác dụng lợi mật, giảm độ dính của mật. Sử dụng thuốc có hiệu quả đối với bệnh nhân bị viêm mật mạn tính.

– Tác dụng với hệ thần kinh trung ương

Hoàng liên gai có tác dụng kích thích vỏ não khi sử dụng liều lượng nhỏ. Nhưng khi sử dụng thuốc với liều cao thì lại gây ức chế hoạt động của vỏ não.

  1. Tác dụng chữa bệnh của Hoàng liên gai

Với tính hàn, vị đắng, theo y học cổ truyền thì thuốc có thể hỗ trợ điều trị các chứng bệnh như:

– Kiết lỵ, đau mắt, ăn kém tiêu, rối loạn tiêu hóa.

– Khi ngâm thuốc với rượu có thể chữa chóng mặt, hoa mắt, đau đầu, đau thắt lưng, đau nhức răng.

IV. Cách sử dụng vị thuốc Hoàng liên gai và liều lượng

Hoàng liên gai có thể sử dụng dưới các hình thức tán bột, sắc nước hoặc kết hợp với các vị thuốc khác. Bên cạnh đó, Hoàng liên gai còn được sử dụng làm nguyên liệu trích xuất berberin. Về cách sử dụng và liều lượng thì sẽ tùy vào từng bệnh để dùng.

  1. Cách dùng Hoàng liên gai chữa kiết lỵ

– Bài thuốc 1:

Chuẩn bị: 4g hoàng liên gai sắc cùng 150ml nước.

Cách dùng: Dùng nước sắc để uống trong ngày, có thể sử dụng thêm đường để giảm vị đắng.

– Bài thuốc 2:

Chuẩn bị: Hoàng mù tán nhỏ 12g.

Cách dùng: Ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 2g và uống cho đến khi hết thuốc. Có thể phối thêm với Mộc hương làm thành bột hoặc Bạch đầu ông, Hoàng bá sắc thành thuốc để uống.

Bạch đầu ông là một trong những dược liệu có khả năng ức chế vi sinh vật, vi khuẩn, lỵ amip. Đặc biệt chủ trị trong các bài thuốc trị tiêu chảy, viêm ruột, viêm gan cấp tính và viêm âm đạo,... Tìm hiểu thêm : Bạch đầu ông và 13 công dụng chữa bệnh hiệu quả

– Bài thuốc 3:

Chuẩn bị: 20g Hoàng mộc, 20g hạt cau, 20g hạt dưa hấu, 20g Nha đảm tử, 20g Đại hoàng.

Cách dùng: Mang tất cả tán thành bột mịn, uống cùng với nước, ngày uống 2 lần mỗi lần uống 10g.

 Hình ảnh bài thuốc

Hình ảnh bài thuốc

  1. Điều trị đau mắt đỏ, mắt sưng, chảy nước mắt

Chuẩn bị: 8g hoàng liên gai, 8g hoa cúc, 8g dành dành, 4g Xuyên khung, 4g bạc hà.

– Cách dùng: Cho tất cả dược liệu vào sắc thành nước và xông hơi vào mắt. Thuốc uống khi còn ấm. Ngày thực hiện 3 lần.

  1. Hoàng liên gai trị đau nhức răng

– Chuẩn bị: 10g hoàng mộc và 100ml rượu trắng.

– Cách dùng: Ngam hoàng mộc với 100g rượu trắng trong 7 – 10 ngày. Dùng rượu thấm vào khu vực răng đau, ngoài ra có thể ngậm để cải thiện tình trạng đau nhức răng.

  1. Chữa rối loạn tiêu hóa

– Chuẩn bị: 0,5g bột hoàng liên gai, 1g bột đại hoàng, 0,75g quế chi.

– Cách dùng: Trộn đều 3 vị thuốc lại với nhau, chia làm 3 phần bằng nhau và sử dụng uống trong ngày. Uống thuốc liên tục 5 – 7 ngày có thể kích thích hệ tiêu hóa, cải thiện tình trạng tiêu hóa.

  1. Điều trị sốt cao, mê sảng

– Chuẩn bị: 8g hoàng mù, 8g chi tử, 8g đại hòa.

– Cách dùng: Cho tất cả dược liệu sắc thành nước uống.

  1. Chữa viêm lợi, tưa lưỡi, lở môi ở trẻ em

– Chuẩn bị: Hoàng liên gai, mật ong

– Cách dùng: Hoàng liên gai mài hoặc sắc với mật ong và sử dụng bôi vào khu vực bị sưng, viêm, tổn thương.

Hoàng liên gai là dược liệu phổ biến, có tác dụng điều trị kiết lỵ và rối loạn tiêu hóa hiệu quả. Tuy nhiên, nếu sử dụng với liều lượng lớn có thể làm tổn thương đến dịch vị, gây nôn. Người phiền nhiệt, tỳ hư, âm hư và phụ nữ có thai không được dùng.


About
Đánh giá - Bình luận
0 bình luận, đánh giá về Cây Hoàng Liên gai là gì, đặc điểm, tác dụng và cách sử dụng bài thuốc

Quản trị viênQuản trị viên

Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm

Nhấn vào đây để đánh giá
Hỗ trợ 24/7
Bảo mật thanh toán
0.18162 sec| 1621.07 kb