Ngưu hoàng là một vị thuốc được Biển Thước (danh y thời Chiến Quốc, Trung Quốc) dùng để chữa trị chứng bại liệt và đột quỵ cho người bạn Cố Dương Văn. Từ bấy đến nay, vị thuốc từ viên sỏi trong túi mật của loài bò ốm yếu được lưu truyền, nghiên cứu và phát triển thành sản phẩm thuốc Đông y nổi tiếng khắp thế giới.
Ngưu hoàng là gì?
Tên gọi
- Tên thường gọi: Ngưu hoàng, tên khác: Sửu bảo, đởm hoàng, tô hoàng, đản hoàng, ô kim hoàng…
- Tên khoa học: Calculus Bovis.
- Tên tiếng trung: 牛黄
Nguồn gốc
Ngưu hoàng gắn liền với tên tuổi của danh y Biển Thước (người Trung Quốc). Y văn cổ Trung Hoa truyền lại xưa kia có thần y Biển Thước chữa bệnh cho bạn Cố Dương Văn bị liệt nửa người. Sau khi Biển Thước dùng viên sỏi mật trong bụng con bò cái bị ốm 2 năm làm thuốc cho Cố Dương Văn uống trong 5 ngày thì bệnh tình thuyên giảm. Sau khi Cố Dương Văn uống ngưu hoàng liên tiếp 5 ngày thì phần chân tay bị liệt của người bạn Cố Dương Văn có thể cử động được.
Ngưu hoàng là những viên sỏi mật có khối lượng to nhỏ bất đồng, có khi to bằng quả trứng gà so nhưng đôi khi chỉ nhỏ bằng hạt sạn. Có thể nhìn thấy bằng mắt thường là những khối chất giống viên sỏi nhưng xốp, nhẹ, vàng nâu hoặc đỏ nâu. Nếm có vị đắng. Quan sát mặt cắt ngang viên ngưu hoàng sẽ thấy có nhiều lớp đá dính kết với nhau.
Sau này, danh y Biển Thước đã tìm hiếu sâu hơn và nghiên cứu những tác dụng của viên sỏi mật nằm trong bụng trâu, bò để đưa ra vị thuốc ngưu hoàng. Ông kết luận rằng ngưu hoàng nằm trong túi mật của con bò có tác dụng thông mạch, điều hòa gan, chữa liệt.
Theo cố GS TS Đỗ tất Lợi: Ngưu hoàng tự nhiên là sạn mật của con trâu Bubalus bubalis L. có bệnh. Đúng vậy, ngưu hoàng được gọi là sửu bảo, đởm hoàng tức là viên sỏi nằm trong ống mật chủ hoặc trong túi mật của loài trâu, bò. Ngưu hoàng được tìm thấy trong bụng những con trâu hoặc bò bị ốm yếu nhiều năm. Người xưa cho rằng những viên ngưu hoàng này đã hút hết tinh khí của vật chủ nên làm cho nó gầy mòn ốm yếu.
Phân loại
Ngày nay người ta chia ra làm 3 loại ngưu hoàng:
- Ngưu hoàng tự nhiên tức tự sinh ra ở những con trâu bò bị bệnh;
- Ngưu hoàng tự nhiên nhân tạo (hay còn gọi là bán tự nhiên) là loại do con người cấy hoàng hạch vào túi mật con bò;
- Ngưu hoàng nhân tạo là dùng mật của bò hoặc lợn để tổng hợp thành.
Vậy ngưu hoàng giá bao nhiêu? Với loại ngưu hoàng tự nhiên cực hiếm, nên nhiều người sẵn sàng chi tiền triệu để mua nhưng cũng không có. Có người trả giá 40 triệu 1 lạng ngưu hoàng tự nhiên những cũng chỉ mua được 50gr về dùng.
Ngày nay, các tập đoàn sản xuất thuốc Đông y đã bào chế ra các viên hoàn chứa thành phần ngưu hoàng với giá từ 500.000đ đến hàng chục triệu đồng cho mỗi viên hoàn tùy theo công thức chế biến và thành phần các loại dược liệu trong sản phẩm.
Thành phần hóa học trong ngưu hoàng
Các nhà nghiên cứu khoa học đã chỉ ra trong vị thuốc ngưu hoàng có các chất hóa học sau: Axit Cholic, Axit Desoxycholic, Cholesterol, Ergosterol, các Axit béo, Este Phosphoric, Bilirubin, Vitamin D, muối can-xi và một số khoáng chất như Fe, Cu. Ngoài ra, cũng có tìm thấy thêm các loại Carotenoid và Axit amin ở một số loại ngưu hoàng nhưng không phổ biến.
Tính vị của ngưu hoàng
Theo GS.TS. Phạm Xuân Sinh (đăng trên suckhoedoisong.vn ngày 31/5/2012): Ngưu hoàng là vị thuốc có trong nhiều bài thuốc cổ phương quý giá, các thầy thuốc Đông y vẫn thường xuyên sử dụng ngưu hoàn để điều trị các bệnh trúng phong, thần kinh, tai biến mạch máu não, viêm não, mụn nhọt sang lở…
- Tính vị: Ngưu hoàng là thuốc có vị đắng, tính bình
- Quy kinh: Quy vào các kinh tâm và can.
- Công năng: thanh tâm, trừ phiền nhiệt, giải độc, thông khiếu, tiêu đờm, định kinh.
- Chủ trị các bệnh: cơ thể sốt cao, phát cuồng; trúng phong, kinh giản, co giật gây bại liệt; các bệnh về viêm họng như đau họng, lở loét niêm mạc họng; chữa các bệnh ngoài da như lở loét mụn nhọt, mụn đầu đinh.
Tác dụng dược lý của ngưu hoàng
Tác dụng hạ sốt, an thần, chống co giật. Một số thí nghiệm khoa học đã chỉ ra các thành phần trong vị thuốc ngưu hoàng làm chấn hưng trung khu thần kinh mà không gây buồn ngủ hoặc giảm đau.
Một số nhà khoa học đã tiến hành thí nghiệm lâm sàng trên thỏ. Kết quả của thí nghiệm cho thấy vị thuốc ngưu hoàng có tác dụng làm giãn mạch ngoại biên, tăng lượng hồng cầu và các huyết sắc tố, đồng thời cũng có tác dụng hạ huyết áp của thỏ.
Thành phần hóa học Axit Cholic có trong vị thuốc ngưu hoàng có tác dụng làm giảm ho suyễn.
Liều lượng, cách dùng và lưu ý
Liều lượng: Ngày dùng 0,3 - 0,6g
Cách dùng: Ngưu hoàng cần tán bột mịn để dùng. Sử dụng đến đâu tán đến đó, không để lâu ngày mất tác dụng. Cần chú ý trong bảo quản viên ngưu hoàng bởi các viên này là dạng chất xốp, dễ vỡ vụn. Phải lấy bông hoặc vải lụa mềm bọc những viên ngưu hoàng lại sau đó để vào lọ kín có đặt một cục vôi sống để hút ầm. Tuyệt đối không nên để nơi ẩm, không để vật gì va chạm hay đè lên hộp thuốc.
*** Lưu ý: Người đang mang thai không được sử dụng ngưu hoàng hay các chế phẩm có chứa thành phần ngưu hoàng.
Những bài thuốc cổ phương sử dụng ngưu hoàng trị bệnh
Trên ứng dụng lâm sàng, từ xa xưa, vị thuốc ngưu hoàng đã được đưa vào các bài thuốc cổ phương để điều trị bệnh. Chúng tôi xin được giới thiệu tới bạn đọc các bài thuốc cổ phương nổi tiếng từ vị thuốc ngưu hoàng:
Bài thuốc 1: Trị sốt cao, co giật, mê sảng, đột quỵ
Bài thuốc này có tên gọi là an cung ngưu hoàng hoàn, được sáng chế cách đây hơn 200 năm bởi danh y Ngô Cúc Thông (đời nhà Thanh, Trung Quốc). Các thành phần chính trong mỗi viên an cung ngưu hoàng hoàn gồm:
- 10mg ngưu hoàng;
- 200mgr cao sừng trâu khô;
- 50mgr trân châu;
- 25mgr xạ hương;
- 100mgr chu sa;
- 100mgr hùng hoàng,
- 100mgr chi tử;
- 100mgr uất kim;
- 100mgr hoàng liên;
- 100mgr hoàng cầm;
- 25mgr băng phiến.
Tất cả các vị dược liệu trên đem đi tán bột mịn, trộn đều rồi thêm mật ong hảo hạng vo thành viên khoảng 3gr. Cứ mỗi ngày dùng 1 viên, liên tiếp trong 5 ngày.
Bài thuốc này có tác dụng hạ nhiệt, giảm sốt, khai thông mạch máu đồng thời tăng lượng máu lưu thông đến tim và não, hạ huyết áp. Đặc biệt An cung ngưu hoàng hàn được mệnh danh là “thần dược” đối với các bệnh nhân bị trúng gió, tai biến mạch máu não.
Bài thuốc 2: Chữa người bị rối loạn tâm thần kèm theo đờm dãi nhiều, chóng mặt hoa mắt, kinh phong
Bài này gồm các vị chính như ngưu hoàng, xạ hương, linh dương giác, chu sa… Các thầy thuốc sẽ tán bột mịn và làm thành viên hoàn để cho bệnh nhân sử dụng ngày 1-2 viên trong 3-4 tuần cho 1 liệu trình.
Bài thuốc 3: Giải độc phiến trị hỏa nhiệt nội thịnh gây hầu họng sưng thũng, miệng lưỡi có mụn, mắt đỏ sưng thũng
Lấy 5gr ngưu hoàng, 50gr mỗi loại các vị hùng hoàng, cam thảo, 200gr mỗi loại các vị thạch cao, đại hoàng, 150gr hoàng cầm rồi cho thêm 100gr cát cánh và 25gr băng phiến. Tán bột vo viên, sử dụng mỗi ngày từ 4-6 viên.
Bài thuốc 4: Trị bệnh kinh phong co giật ở trẻ
Gồm có các vị hoàng cầm, chi tử mỗi loại 9gr; uất kim 6g, chu sa 4,5g cùng với 15gr hoàng liên và 1gr ngưu hoàng dùng sắc nước dưới lửa nhỏ. Sử dụng trong ngày khi nước thuốc còn nóng ấm.
Tóm lại, Ngưu hoàng là loại dược liệu vô cùng quý giá trong y học Đông phương. Ngày nay, có nhiều hãng dược Đông y trên thế giới đã bào chế viên hoàn chứa thành phần là ngưu hoàng để làm thuốc chống tai biến, đột quỵ. Theo công bố của Cục Quản lý dược (Bộ Y tế): An cung ngưu hoàng hoàn (loại thuốc có chứa thành phần ngưu hoàng) được nhập khẩu từ Trung Quốc, Hàn Quốc, ... qua đường chính thức. Khi mua thuốc, quý vị cần xem xét kỹ lưỡng trên sản phẩm phải có số đăng ký do Bộ Y tế cấp. Đây là loại thuốc đông y nên cần phải có đơn của bác sĩ Đông y khi mua thuốc và sử dụng.
Quản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm