Hoàng liên ô rô (cây mật gấu) - Công dụng - Cách dùng

MÔ TẢ CÂY HOÀNG LIÊN Ô RÔ

Tên gọi

Tên thường gọi: hoàng liên ô rô
Tên gọi khác: hoàng bá gai, cây mật gấu, hoàng mộc, thập đại công lao…
Tên khoa học: Mahonia bealei.
Họ: cây thuộc họ hoàng liên gai có pháp danh khoa học là Berberidaceae.

Phân loại khoa học:

Giới (regnum): Plantae
Bộ (ordo): Ranunculales
Họ (familia): Berberidaceae
Chi (genus): Mahonia
Loài (species): M. bealei

Đặc điểm thực vật

Cây hoàng liên ô rô thuộc giống cây bụi lớn, chiều cao khoảng từ 2-3m, phần thân cây và rễ cây có màu vàng. Lá cây hoàng liên ô rô hình lông chim, mọc so le nhau, dài khoảng từ 15-35cm. Mỗi cây có khoảng từ 7-15 lá chét, hình bầu dục hoặc hình trứng lệch không cuống, chiều dài mỗi lá khoảng từ 3-9cm, rộng khoảng từ 2,5-4,5cm, lá dày và cứng. Lá chét ở tận cùng to hơn, gốc tròn, có uống hay có hình tim với đầu nhọn sắc. Mép khía răng nông, các gân phụ kết thành mạng và nổi rõ.

Cụm hoa mọc tại ngọn, mọc thành bông ngắn hơn với lá. Màu hoa là màu vàng, những lá đài xếp thành 3 vòng. Hoa bao gồm 6 cánh hoa, nhỏ hơn lá đài trong. Phần nhị hoa có bao phấn dài hơn chỉ nhị, bầu hình trụ. Mùa hoa nở vào khoảng tháng 10-11. Trong quả có thịt, mỗi quả chứa 1 hạt, mùa quả từ tháng 12 năm nay đến tháng 2 năm sau.

Phân bố địa lý

Dược liệu hoàng liên ô rô được tìm thấy chủ yếu tại những tỉnh miền Nam Trung Quốc như Hồ Nam, Hồ Bắc, Giang Tô, Quảng Tây, Quảng Đông, Tứ Xuyên, Chiết Giang… Và một số nước khác như Nepal, Ấn Độ,… Tại Việt Nam, cây được tìm thấy nhiều nhất là ở những tỉnh miền núi phía Bắc, điển hình nhất là Hòa Bình, Điện Biên, Lào Cai, Sơn La, Lào Cai,…hoặc ven rừng một số núi cao như Bát Xát, Phan-xi-păng…

Theo tài liệu cũ cũng từng đề cập đến cây hoàng liên ô rô được tìm thấy ở miền Nam, vùng cao nguyên Langbiang (Lâm đồng), và được xác định tên khoa học là Mahonia annamica Gagnep cùng họ. Cây hoàng liên ô rô có thể trồng bằng hạt hoặc cây con từ tự nhiên.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến

Bộ phận sử dụng: Toàn bộ cây bao gồm thân, lá, rễ, quả.
Thu hái: Rễ, lá cây, thân được thu hái quanh năm. Quả của cây được thu hái vào mùa quả từ khoảng tháng 12-2.
Chế biến: Cây hoàng liên ô rô sau khi được thu hái xong mang đi phơi khô, rửa sạch để làm dược liệu chữa bệnh.
Bảo quản: Dược liệu sau khi phơi khô xong thì phải được cất trong bao hoặc bì kín, đặt tại nơi thoáng mát, khô ráo, tránh ẩm thấp vì dễ làm hư hỏng thuốc.

Thành phần hóa học

Trong thân cây mật gấu có chứa khoảng 0,35 đến 2,5% becberin, berbainin, oxyacanthine, isotetrandrin, palmatin, jatrorrhizin (Berberin là thành phần có chứa trong các loại thuốc đi ngoài).

PHÂN BIỆT CÂY MẬT GẤU MIỀN BẮC VÀ MIỀN NAM

– Cây mật gấu ở miền Bắc là tên gọi khác của cây hoàng liên ô rô:

Đặc điểm: Có những đặc điểm như chúng tôi đã chia sẻ phía trên.
Công dụng: Hỗ trợ chủ yếu đau nhức xương khớp, rối loạn tiêu hóa, phong tê thấp, giải rượu, tiêu mỡ, hỗ trợ điều trị bệnh gout hiệu quả.

– Cây mật gấu ở miền Nam: Hay còn được gọi là cây lá đắng hay cây kim thất tai, mọc nhiều ở các tỉnh Nam Bộ. Tên khoa học là Vernonia amygdalina Del, họ Cúc (Asteraceae).

Đặc điểm: Cây thân mềm, thân mọng nước, chiều cao khoảng từ 1-2m và mọc thẳng đứng. Lá ở dạng đơn, dày, mập nước và mọc cách nhau. Phần mép lá có nhiều răng cưa nông, chiều rộng mỗi lá từ 5-7cm, chiều dài lá từ 10-15cm. Phần gân lá thường có màu tía, tùy theo môi trường sống, ở hai mặt lá có lông, hoa màu vàng. Thành phần được dùng làm thuốc bao gồm thân, toàn bộ cây, cành và lá cây.
Công dụng: Tác dụng chính của cây mật gấu miền Nam là giúp hỗ trợ ổn định đường huyết, hỗ trợ điều trị bệnh tiểu đường tuýp 2 mang đến tác dụng giúp giải độc, thanh nhiệt, làm mát cơ thể.

TÁC DỤNG CỦA CÂY HOÀNG LIÊN Ô RÔ

Tính vị, quy kinh

Cây hoàng ô liên ô rô có tính mát, vị đắng, quy kinh vào kinh Phế, Vị, Can, Thận

Công dụng

- Trong y học cổ truyền, cây hoàng liên ô rô có tính mát, vị đứng, thường được sử dụng để điều trị các chứng mẩn ngứa, dị ứng, đau mắt, ăn uống không tiêu, viêm ruột, tiêu chảy, kiết lỵ.

– Dịch chiết từ lá của cây hoàng liên ô rô có tác dụng loại bỏ các gốc oxy hóa, thành phần berberin trong dịch chiết có khả năng hỗ trợ ức chế sự phát triển của tế bào ung thư ruột kết.

– Thành phần alkaloid có trong dịch chiết từ rễ cây có công dụng ức chế sự phát triển của virus cúm A khi dùng ở nồng độ 0,25mg/ml.

– Những thành phần khác trong cây hoàng liên ô rô có công dụng hỗ trợ điều trị ung thư đại tràng và viêm ruột.

– Một số thành phần hóa học của cây nha palmatin, các alkaloid, berberin có tác dụng giúp kháng nấm, kháng khuẩn, kháng virus.

Tác dụng của hoàng liên ô rô — *Hoàng liên ô rô có tác dụng điều trị mụn nhọt, các chứng mẩn ngứa, dị ứng*

MỘT SỐ BÀI THUỐC TRỊ BỆNH CỦA HOÀNG LIÊN Ô RÔ

Cách dùng – Liều dùng

Cây hoàng liên ô rô được dùng để chữa lỵ, ăn uống không tiêu, đau mắt, vàng da. Dùng bên ngoài chữa mụn nhọt, mẩn ngứa, mỗi ngày dùng khoảng 4-12g dạng thuốc bột hoặc thuốc sắc.

Các bài thuốc

Bài thuốc cây mật gấu trị mụn nhọt, mẩn ngứa, viêm da dị ứng

Dùng nguyên liệu khoảng 15g hoàng liên ô rô, 20g lá khổ sâm.
Để dùng cây hoàng liên ô rô trị mụn thì mang những nguyên liệu này đi nấu nước để rửa vùng da bị viêm hoặc bị mẩn ngứa.

Bài thuốc cây mật gấu hỗ trợ chữa ung thư gan

Dùng mỗi vị 20g hoàng liên ô rô, cây long quỳ
Tất cả mang đi sắc uống. Uống mỗi ngày một thang.

Bài thuốc cây hoàng liên ô rô chữa vàng da, đau mắt đỏ

Mang 10g hạ khô thảo cùng 15g hoàng liên ô rô sắc cùng với nước uống mỗi ngày sẽ giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Bài thuốc cây hoàng liên ô rô hỗ trợ điều trị ung thư phổi

Dùng mỗi vị 9g cương tàm, câu đằng, mỗi vị 30g xà lục cốc, trương ương, thạch quyết minh, 15g hoàng liên ô rô.
Tất cả nguyên liệu này mang sắc nước uống, uống mỗi ngày trong vòng 1 tháng.

Bài thuốc cây hoàng liên ô rô chữa viêm ruột, tiêu chảy, kiết lỵ, ăn uống không tiêu

Dùng mỗi vị 15g rễ cốt khí, hoàng liên ô rô.
Thực hiện thái nhỏ tất cả các dược liệu rồi mang sắc chung với 600ml nước trên lửa nhỏ. Tắt bếp khi lượng nước ở bên trong ấm chỉ còn khoảng 200ml, chia làm 2 lần và uống trong ngày, uống khi còn ấm nóng.

Bài thuốc hoàng liên ô rô giảm hạ sốt

Dùng 25 củ nghệ, 10g lá hoàng liên ô rô khô.
Mang tất cả những vị thuốc này và cho vào ấm, sắc cùng khoảng 200ml nước trên lửa nhỏ, sắc đến khi còn 100ml. Có thể cho thêm mật ong vào uống cùng khi nước còn ấm, chia thuốc uống mỗi ngày 3 lần.

LƯU Ý KHI DÙNG CÂY HOÀNG LIÊN Ô RÔ

Tác dụng phụ cây

Trong quá trình sử dụng, cây mật gấu có thể gây ra một số công dụng phụ như nóng da, ngứa, kích ứng hoặc một số phản ứng dị ứng như phát ban, mẩn đỏ.

Tương tác

Hoàng liên ô rô có thể tương tác với một số loại thuốc khác nếu như sử dụng cùng như Neoral, Sandimmune, Mevacor, Biaxin, Crixivan, Viagra, Halcion… Do đó, trong khi dùng cần phải lưu ý đến một số điểm như:

Phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú, chỉ sử dụng nếu như có sự chỉ định của bác sĩ.
Nếu như người dùng bị dị ứng với các dược liệu khác nên cân nhắc và tìm hiểu thật kỹ trước khi dùng.
Trong thành phần cây hoàng liên ô rô có chứa thành phần berberin nên không dùng cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ vì có thể gây tổn thương đến não của trẻ.
Thành phần berberin cũng có thể được truyền cho trẻ sơ sinh qua sữa mẹ, vì vậy nên tránh sử dụng hoàng liên ô rô nếu đang cho con bú.

Những thông tin trên đây mang tính chất tham khảo, nếu muốn sử dụng, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ và thầy thuốc Đông y trước khi sử dụng.