Bạch cập là gì? Tác dụng - Cách dùng - Giá bán

Bạch cập là một trong những dược liệu quý được sử dụng phổ biến trong đông y giúp hỗ trợ điều trị các chứng bệnh như chảy máu dạ dày, chảy máu cam, trị loét dạ dày, các vết thương ngoài da, mụn nhọt, viêm sưng tấy.

Bạch cập là gì?

Tên gọi

Bạch cập còn được biết đến với các tên gọi khác như: Bạch cấp, Cam căn, Bạch căn, Tử tuệ căn, Tử lan căn, Liên cập thảo, Nhược lan lan hoa, Từ lan, Trúc túc giao, Tuyết như lai, Võng lạt đa, Hát tất đa,....
Tên khoa học: Bletia hyacinthine R.Br.ex Ait
Họ: Lan Orchidaceae
Bộ phận dùng: Thân rễ (củ)

Đặc điểm thực vật

Bạch cập là loại cây thân thảo, sống lâu năm, mọc hoang và được trồng nhiều ở những vùng đất ẩm, với chiều cao trung bình 0,9m.

Rễ bạch cập phình lên thành củ. Bạch cập có thân rễ chia thành nhánh hình cầu, dẹp, xếp thành chuỗi lá dài có bẹ, mọc ốp vào nhau thành hai dãy có thân rễ và có vẩy.

Lá cây bạch cập thuôn dài, có các đường gần nổi. Lá thường mọc từ rễ, có hình mác, dài 28 - 40cm, rộng 5cm. Hoa bạch cập màu hồng tím, mọc thành chùm ở ngọn, quả nang hình thoi.

Phân bố

Ở Việt Nam, cây bạch cấp thường mọc hoang ở nhiều vùng núi cao có khí hậu mát mẻ như Cao Bằng, Hà Giang, Lào Cai, Tuyên Quang, Lạng Sơn. Tuy nhiên sau khi thu hái, chế biến và so sánh với bạch cập được nhập từ Trung Quốc thì thấy chưa giống lắm.

Ở Trung Quốc, cây bạch cập được trồng nhiều ở Thiểm Tây, an huy, an khánh và Trung phủ.

Củ bạch cập

- Bạch cập sử dụng phần thân rễ củ để làm thuốc.

- Sau khi sơ chế, dược liệu sẽ có hình bánh dày, dẹt, phẳng, có ngạnh, mặt ngoài của thuốc có các vân nhỏ đồng tâm.

- Bạch cập là vị thuốc có tính cứng chắc, mặt cắt giống chất sừng và khó có thể bẻ gãy.

- Loại thuốc bạch cập đạt chất lượng tốt nhất thường có màu trắng đục, củ mập dày và chất đặc rắn.

*Củ bạch cập được sử dụng để làm thuốc chữa bệnh*

Thành phần hóa học

Theo Trung dược học, trong rễ tươi của bạch cập có chứa các thành phần tốt cho sức khoẻ con người như:

30% tinh bột
15% tinh dầu, chất nhầy, nước
1,5% Glucose

Theo những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam, bạch cập chứa các thành phần quan trọng sau:

50% chất nhầy
Glycogen
Một ít tinh dầu

Thu hái

Thân rễ bạch cập là bộ phận duy nhất được sử dụng để làm thuốc. Phần thân rễ này có thể thu hoạch quanh năm. Tuy nhiên, thời điểm tốt nhất để thu hái dược liệu trong năm cho chất lượng tốt nhất là vào mùa đông.

Bào chế bạch cập

Cách 1: Sau khi thu hái, đem cắt bỏ gốc thân rễ con, rồi rửa sạch hoặc đem nhúng vào nước sôi. Nếu thấy thân rễ và mặt trong của bạch cập có màu trắng đục thì bóc vỏ ngoài, mang đi phơi nắng nhẹ hoặc sấy khô với lửa nhỏ.

Cách 2: sau khi thu hái, rửa sạch phần thân rễ bạch cập, rồi mang hấp mềm, thái phiến mỏng và phơi khô. Có thể dùng sống hoặc tán thành bột (Theo Đông dược học thiết yếu)

Cách 3: rửa sạch thân rễ bạch cập rồi ủ mềm, thái lát và sấy nhẹ cho đến khi khô. Có thể chế biến thuốc làm viên hoàn hoặc tán thành bột ( Theo Trung Quốc dược học Đại từ điển)

Bảo quản

Sau khi bào chế dược liệu, bảo quản nơi khô ráo, tránh nơi ẩm thấp. Lưu ý: vào mùa hè nên phơi nắng để tránh ẩm mốc thuốc.

Mô tả vị thuốc bạch cập

Bạch cập là dược liệu đa dụng trong đông y có tác dụng cầm máu, chữa ho ra máu, hỗ trợ điều trị bệnh thủng dạ dày tá tràng, làm se mụn và nhiều bệnh lý khác.

Vị thuốc bạch cập

Tính vị

Bạch cập có vị đắng ngọt, hơi dính, tính lạnh và không có độc.

Quy kinh

Quy vào kinh Can, Thận, Phế

Tác dụng của bạch cập

Bạch cập là vị thuốc đông y có các tác dụng sau:

Cầm máu
Làm tan ứ máu
Trị ho máu do thổ huyết, lao, chảy máu cam
Bổ phối, hoá đàm
Hàn vết thương
Sinh cơ
Chữa bỏng, nhọc độc viêm tấy, da nứt nẻ
Làm se các nốt mụn nhọt, tiêu sưng

Chủ trị

Trĩ lậu, trường phong
Động kinh, trưng kết, mắt đỏ
Chấn thương do ôn nhiệt, kim khí
Tổn thương tay chân do té ngã
Bỏng lửa nước sôi
Chân tay nứt nẻ
Ghẻ nước, ghẻ lở
Ung nhọt lở loét

Cách dùng và liều lượng

- Cách dùng: có thể dùng bạch cập tươi, tán bột, phơi khô, sắc nước, nấu thành cao

- Liều dùng: khuyến cáo sử dụng mỗi ngày từ 8 - 10g bạch cập

Kiêng kỵ

Không sử dụng vị thuốc bạch cập trong các trường hợp sau:

Tuyệt đối không dùng chung bạch cập với vị thuốc phụ tử, ô đầu
Không dùng bạch cập với các thuốc có vị đắng, tính hàn
Không dùng bạch cập cho các ung nhọt đã vỡ

Bài thuốc chữa bệnh với bạch cập

Bạch cập là vị thuốc đa dụng được sử dụng trong nhiều bài thuốc đông y hiện nay. Dưới đây ONPLAZA Việt Pháp đã tổng hợp những bài thuốc chữa bệnh từ bạch cập. Cụ thể:

Bạch cập có tác dụng gì — *Bạch cập với nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả*

Bài thuốc cầm máu

Vị thuốc bạch cập có tác dụng cầm máu, làm tan máu ứ, sinh cơ, được sử dụng trong những trường hợp sau:

Chữa chảy máu cam: Bạch cập phơi khô, tán bột mịn. Ngày uống từ 4 - 8g, chia 2 lần uống/ngày. Lưu ý: có thể lấy bông thấm thuốc rồi nhét vào mũi để tăng hiệu quả.
Chữa thổ huyết, chảy máu dạ dày: bạch cập 100g, tam thất 50g. Tán thành bột mịn. Ngày uống 2 - 3 lần, mỗi lần uống 6 - 12g
Chữa loét dạ dày, phân đen: 40g bạch cập, 20g hoài sơn (sao), 20 trầm hương. Các vị thuốc trên tán thành bột mịn. Uống từ 12 - 20g/ngày. Lưu ý: nên uống vào lúc đói.
Chữa bỏng lửa, mụn nhọt, sưng tấy: Bạch cập phơi khô, tán bột mịn. Rồi hòa với dầu vừng và bôi lên chỗ bỏng, mụn nhọt hàng ngày.

Bài thuốc chữa bệnh ngoài da

Chữa vết thương đang chảy máu: 20g bạch cập tán bột, 20g vôi bột, 10g bồ hóng. Trộn đều các vị thuốc, rồi rắc lên vết thương 2 - 3 lần/ngày. Bên cạnh đó, có thể dùng 30g lá bông ổi, 20g bạch cập, 10g gừng khô. Tán thuốc thành bột mịn, rồi rắc lên vết thương để cầm máu ngay lập tức.

Trị nứt nẻ tay chân: 50g đại hoàng, 30g bạch cập, 3g băng phiến. Tán bột, thêm mật ong quấy thành hồ nhão. Sau đó bôi thuốc vào những vùng da bị nứt nẻ tay chân. Bôi 3 lần/ngày để trị bệnh.

Bài thuốc chữa ho ra máu

Chữa phế hư khạc ra máu với bạch cập: 50g thị bính (quả hồng bỏ vỏ, hạt) thái miếng mỏng, 50g gạo tẻ, 15g bạch cập, mật ong. Nấu cháo với gạo tẻ và hồng. Sau khi cháo sôi, cho thêm bạch cập và mật ong. Nên ăn khi cháo còn nóng, ăn 2 lần/ngày. Duy trì ăn cháo liên tục trong 10 ngày để đạt kết quả chữa bệnh.

Chữa ngực đau nhói, phát nhiệt, họng khát, miệng khô, tâm phiền: 10g bạch cập, 10g tang diệt, 10g trắc bách diệp, 10g a giao, 12g ngẫu tiết, 12g sinh địa, 12g bách bộ, 12g tỳ bà diệp, 12g tử uy, 3g tam thất bột. Sắc lấy nước uống.
Bài thuốc chữa sa dạ con

Theo kinh nghiệm dân gian, để chữa sa dạ con, có thể dùng bạch cập, xuyên ô với một lượng bằng nhau. Nghiền nhỏ, rồi cho thuốc bột vào mảnh lụa, khoảng 4g bột. Gói gọn và đút vào âm hộ chừng 1 ngón tay, khi cảm thấy nóng bụng dưới thì rút ra. Mỗi ngày thực hiện 1 lần cho đến khi bệnh thuyên giảm.

Bài thuốc đắp mặt nạ làm đẹp da, mềm da, ngừa lão hoá

Chuẩn bị: 30g bạch liễm, 30g bạch chỉ, 30 bạch truật, 15g bạch cập, 9g bạch tế tân, 9g bạch phụ tử, 9g bạch linh (bỏ vỏ)

Cách dùng, liều dùng: tán bột mịn. Sau đó hoà với lòng trắng trứng gà, nặn thành các viên thuốc to bằng đầu ngón tay út. Bảo quản thuốc trong lọ sử dụng dần. Sau khi rửa mặt, hoà thuốc với nước ấm để tạo thành chất lỏng sệt và bôi một lớp mỏng trên mặt. Đắp mặt nạ khoảng sáu mươi phút thì rửa sạch, thực hiện mỗi ngày để thấy hiệu quả.

Món ăn bài thuốc từ bạch cập

Bạch cập ngoài sử dụng trong các bài thuốc, còn có thể chế biến các món ăn bổ dưỡng từ vị thuốc này, như sau:

- Bạch cập hầm phổi lợn với rượu: 1 cái phổi lợn, 30 gam bạch cập, 150ml rượu. Phổi lợn làm sạch, thái lát, đem nấu với bạch cập và rượu cho chín, thêm gia vị vừa ăn. Món ăn này tốt cho người mắc áp xe phổi, viêm mủ màng phổi.

- Bạch cập đánh trứng gà: 5 gam bột mịn bạch cập, 1 quả trứng gà. Trứng gà trộn đều với bột bạch cập, sau đó hãm với nước sôi. Món ăn này tốt cho người bị ho đờm lẫn máu và bị lao phổi.

- Yến sào hầm bạch cập: bạch cấp 10 gam, yến sào 10 gam, đường phèn 10 gam. Cho các vị thuốc vào ca nhôm, thêm nước và đun cách thủy cho chín, sau đó cho thêm đường phèn vào khuấy tan. Món ăn này dùng 2 lần mỗi ngày, rất tốt cho người bị lao phổi, ho lẫn đờm, giãn khí quản, viêm khí phế quản và hen phế quản. Tìm hiểu thêm về yến sào tại bài viết: Yến sào (tổ yến) là gì? Tác dụng của tổ yến sào tự nhiên

*** Lưu ý: Không sử dụng bạch cập cho người bị ung thư phổi thời kỳ đầu, trường hợp khái huyết do thực nhiệt và ngoại cảm.

Giá bạch cập bao nhiêu?

Giá bạch cập trên thị trường hiện nay rất khác nhau, tùy từng nơi bán. Có nơi bán hàng chục triệu đồng cho 1kg bạch cập. Do đó, nếu có nhu cầu mua bạch cập, bạn cần tham khảo kỹ giá trước khi mua để tránh mua phải thuốc kém chất lượng.

Trên đây là một số thông tin về vị thuốc bạch cập mà ONPLAZA đã chia sẻ, hy vọng sẽ hữu ích cho bạn. Những thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, do đó nếu bạn muốn sử dụng thuốc, cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc có chuyên môn.