Cây xà sàng tử và các bài thuốc chữa bệnh từ xà sàng tử

Trong bài viết dưới đây, chúng tôi xin chia sẻ đến bạn những thông tin chi tiết hơn về xà sàng tử gồm công dụng, kiêng kỵ, liều dùng và các bài thuốc chữa bệnh từ vị thuốc này.

Hình ảnh cây xà sàng tử

Tên gọi, phân nhóm

- Tên gọi khác: Cây xà sàng tử còn có tên gọi khác là cây xà sàng, cây giần sàng

- Tên khoa học: Cnidium monnieri

- Họ: Umbelliferae (Hoa tán)

Đặc điểm sinh thái của cây xà sàng tử

Cây xà sàng tử là loại thực vật có hoa, được xếp vào họ nhà Hoa tán. Cây có chiều cao khoảng từ 40cm - 1m. Cây thuộc thân cỏ mềm, có vạch dọc

Lá cây xà sàng tử xẻ hình lông chim, có bẹ ngắn ôm vào thân, cuống lá có chiều dài khoảng 4 - 8cm. Các thuỳ lá có chiều rộng khoảng 1,5mm

Hoa của cây xà sàng tử thường mọc thành tán, gồm nhiều hoa nhỏ li ti. Lúc mới ra nụ hoa có màu xanh, khi hoa nở sẽ có màu trắng. Cuống hoa có chiều dài từ 7 - 12cm. Khi quan sát từ trên cao xuống, cụm hoa xà sàng tử trông giống như với hình dáng cái giần mà người nông dân hay dùng. Do đó mà trong dân gian, cây xà sàng tử còn được gọi với cái tên gọi khác là cây giần sàng.

Quả xà sàng tử nhỏ, dài khoảng từ 2 - 5mm, được chia thành nhiều múi và có rìa mỏng. Vỏ ngoài của quả cứng và có màu nâu nhạt.

Khu vực phân bố

Cây xà sàng tử sinh trưởng mạnh vào mùa xuân khi tiết trời ẩm mát.

Ở Việt Nam, cây mọc hoang trong các vườn trồng cây nông nghiệp, giống như cỏ dại. Loại cây này được tìm thấy nhiều ở miền Bắc, thường được tìm thấy từ Nghệ An, Hà tĩnh trở ra

Bộ phận dùng

Quả của cây xà sàng tử được sử dụng chủ yếu để làm thuốc chữa bệnh trong các bài thuốc y học cổ truyền.

Thu hái – Sơ chế

- Thu hái: Quả xà sàng tử thường được thu hoạch lúc chín, thường từ tháng 6 - tháng 8 hằng năm.

- Sơ chế: Toàn thân cây được cắt về rải ra chỗ có nắng cho khô, rồi đập lấy quả. Sau đó, nhặt bỏ sạch tạp chất lẫn trong quả xà sàng tử, rồi đem phơi vài nắng nữa cho đến khi quả khô hẳn thì bảo quản trong lọ, túi dùng dần.

Bảo quản

Quả xà sàng tử khô sau khi được sơ chế cần bảo quản nơi khô ráo, tránh để dính nước, hoặc nơi có không khí ẩm, khiến quả bị nấm mốc, gây hại cho sức khỏe khi sử dụng.

Thành phần hóa học của cây xà sàng tử

Trong quả xà sàng tử có chứa nhiều thành phần hoá học có lợi cho khỏe của con người như:

1,3% là tinh dầu
L.pinen
Bocnylisovalerianat
Camphen
Ostala (công thức C15H16O3)
Axit béo không no
Glycerin

Vị thuốc xà sàng tử

Tính vị

Quả xà sàng tử có vị đắng, cay và tính bình.

Quy kinh

Quy vào 2 kinh Thận và Tam Tiêu

cây xà sàng

Tác dụng của xà sàng tử như sau

Tác dụng dược lý của xà sàng tử

- Theo Đông y, tác dụng của xà sàng tử như sau:

+ Công dụng: xà sàng tử có tác dụng bổ thận tráng dương, mạnh gân cốt, tử phong táo thấp.

+ Chủ trị: các chứng Yếu sinh lý, liệt dương, tử cung lạnh ở phụ nữ, viêm âm đạo do nấm, ẩm ngứa ở cơ quan sinh dục, khí hư, vô sinh hiếm muộn, bệnh trĩ, xích bạch đới,...

- Theo nghiên cứu hiện đại, công dụng của xà sàng tử như sau:

Có tác dụng cắt cơn hen, tiêu đờm, làm giãn nở các cơ trong phế quản
Cây xà sàng tử có tác dụng trên hệ tuần hoàn: Giúp ổn định nhịp tim, hạ huyết áp ở những bệnh nhân mắc chứng tăng huyết áp
Có tác dụng trên hệ miễn dịch: cây xà sàng tử có khả năng cải thiện chức năng hoạt động của hệ miễn dịch, cũng như ngăn chặn sự hình thành của các phản ứng dị ứng trong cơ thể
Có tác dụng kháng khuẩn: Ức chế sự sinh trưởng của tụ cầu vàng, trực khuẩn mủ xanh, các chủng nấm microsporum hay epidermophyton – thủ phạm gây bệnh lở ngứa ngoài da và cả trùng roi.
Tác động trên hệ thần kinh trung ương: dược liệu xà sàng tử giúp tăng cường khả năng hoạt động của não bộ, tăng cường trí nhớ, giảm đau thần kinh nhờ tác dụng gây tê cục bộ
Dược liệu xà sàng tử có tác dụng trên hệ xương khớp: Ngăn ngừa loãng xương ở phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh

Cách dùng - Liều dùng

- Cách dùng: Có thể dùng độc vị xà sàng tử hoặc kết hợp với các dược liệu khác. Dùng xà sàng tử dưới dạng sắc uống, tán thành bột mịn, ngâm rượu hoặc nấu nước dùng ngoài da.

- Liều dùng: Mỗi ngày sử dụng từ 4 – 12g

Độc tính

Dược liệu xà sàng tử hơi độc. Do đó khi bào chế dược liệu cần thực hiện đúng cách, sử dụng đúng mục đích, đúng liều lượng và có sự giám sát, chỉ định của bác sĩ, thầy thuốc đông y trong suốt quá trình điều trị nhằm đảm bảo an toàn sức khỏe và không gây ra các tác dụng phụ.

Bài thuốc chữa bệnh sử dụng xà sàng tử

Bài thuốc 1. Xà sàng tử điều trị bệnh trĩ ngoại

Đơn thuốc: xà sàng tử 40 gam, cam thảo 40 gam
Cách dùng, liều dùng: tán nhỏ có bị ướt trên trần 1m, sau đó trộn chung với nhau. Mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 3g. Ngoài ra, có thể sử dụng cây xà sàng tử để xông và rửa hậu môn hằng ngày giúp làm teo búi trĩ nhanh hơn.

Bài thuốc 2. Cây xà sàng tử điều trị tử cung lạnh khiến khó thụ thai ở phụ nữ

Đơn thuốc: 12 gam quả xà sàng tử khô, 12 gam ba kích, 8 gam bổ cốt chi, 8 gam Huyền cập, 8 gam nhục quế
Cách dùng, liều dùng: tán các vị thuốc trên thành bột mịn. Mỗi lần uống 24 gam bột với nước sắc từ dây tơ hồng.

Bài thuốc 3. Cây xà sàng tử điều trị bệnh chàm (eczema), viêm da

Đơn thuốc: xà sàng tử 15 gam, đảng sâm 15 gam, bách chi 15 gam, cây kinh giới 15 gam
Cách dùng, liều dùng: sắc đặc lấy nước để thoa lên khu vực bị viêm da và bị chàm.
Dòng

Bài thuốc 4. Dược liệu xà sàng tử giúp chữa yếu sinh lý, bổ thận, tráng dương, rối loạn cương dương

Đơn thuốc: 5 gam xà sàng tử, 5 gam xương bồ, 5 gam nhân sâm, 5 gam địa hoàng, 5 gam cỏ xước rễ lớn, 5 gam mạch môn, 5 gam Huyền cập, 5 gam hạt mã đề, 15 gam hạt dây tơ hồng, 15 gam táo bì, 15 gam phục linh, 15 gam nữ trinh tử, 15 gam nhục dung, 15 gam tỏa dương, 30 gam long nhãn, 120 gam táo tàu khô, 3 gam quốc lão, Hai gam nhục quế, 2l rượu trắng 40 °
Cách dùng, liều dùng: cho các vị thuốc trên vào bình thủy tinh có miệng rộng, ngâm với rượu trắng trong 30 ngày. Mỗi lần uống từ 10 - 15ml, ngày uống 2 lần.

Bài thuốc 5. Vị thuốc xà sàng tử điều trị tinh hoàn sưng đau như dùi trống

Đơn thuốc: bột của hạt cây xà sàng tử, trứng gà
Cách dùng, liều dùng: sử dụng lòng trắng trứng gà trộn chung với bột, tạo thành hỗn hợp đặc sệt. Mỗi ngày đắp thuốc vào bên tinh hoàn bị sưng đau từ 2 - 3 lần. Duy trì đắp thuốc vài ngày liên tục để giảm đau và bớt sưng.

Bài thuốc 6. Xà sàng tử giúp điều trị bệnh viêm âm đạo do nhiễm trùng roi

Đơn thuốc: xà sàng tử 30 gam, nghiệt bì 9 gam
Cách dùng, liều dùng: đem các vị thuốc trên giã thành bột, sau đó trộn chung với một ít glycerogelatin làm thành viên thuốc đặt, mỗi viên có trọng lượng khoảng 2 gam. Mỗi ngày đặt một viên vào trong âm đạo. Lưu ý nên đặt thuốc vào buổi tối trước khi đi ngủ để thuốc không bị rơi ra ngoài.

Bài thuốc 7. Xà sàng tử chữa bệnh trĩ (lòi dom)

Đơn thuốc: 40 gam xa sang tử, 40 gam cam thảo
Cách dùng, liều dùng: đem hai vị thuốc nghiền thành bột. Mỗi lần sử dụng 3g bột pha với nước ấm để uống. Ngày dùng 3 lần. Duy trì uống và kết hợp với nấu nước xông rửa hậu môn từ xà sàng tử để bệnh nhanh chóng thuyên giảm.

Lưu ý khi sử dụng bài thuốc chữa bệnh từ vị thuốc xà sàng tử

Không sử dụng vị thuốc xà sàng tử cho người bị dị ứng với bất cứ thành phần nào của thuốc.

Trên đây chúng tôi đã chia sẻ đến bạn những thông tin về vị thuốc xà sàng tử, hy vọng sẽ hữu ích cho bạn. Những bài thuốc chữa bệnh từ cây xà sàng tử trên chỉ mang tính chất tham khảo, bạn không nên tự ý sử dụng thuốc mà không có sự chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ và thầy thuốc đông y có chuyên môn.