Cùng đọc bài viết để biết thêm những thông tin chi tiết về cây khương hoạt cùng những tác dụng bất ngờ của dược liệu này.
1. Khương hoạt là gì?
Khương hoạt tên một vị thuốc trong Đông y. Dược liệu này là là phần rễ phình to tạo thành củ của cây khương hoạt (tức cây Notopterygium incisium Ting Mss.).
2. Cây khương hoạt
Khương hoạt là loài cây lâu năm. Chiều cao của cây khương hoạt khoảng từ 0,5m đến 1m. Thân cây cao thẳng, không hề phân nhánh, phần thân dưới gần gốc cây có màu tím nhạt, phần trên màu xanh. Thân rễ cây khương hoạt rất to, bề mặt thô ráp và tạo thành các đốt. Toàn cây tỏa ra mùi thơm dễ chịu.
Hình ảnh cây khương hoạt
- Lá cây khương hoạt mọc so le. Đây là loại lá kép lông chim. Phiến lá khương hoạt chia ra thành các thùy, mép lá tạo hình răng cưa. Hai mặt lá có màu khác nhau, mặt trên hướng ánh nắng mặt trời có màu tím nhạt, mặt ngược lại màu lục nhạt. Phía cuối cuống lá khương hoạt tạo thành bẹ ôm lấy thân cây.
- Cây khương hoạt trổ hoa mầu trắng tinh khôi, các bông hoa rất nhỏ hợp nhau thành hình tán kép. Hoa kết quả bế đôi. Mỗi quả khương hoạt tựa hình thoi dẹt, bên ngoài có màu nâu đen, có các rìa.
3. Mô tả dược liệu
Phần rễ củ cây khương hoạt được thu hoạch để làm dược liệu. Hàng năm vào khi tiết trời vào xuân hoặc thu, người dân tìm cây khương hoạt mà đào lấy thân rễ cây rồi cắt đi phần rễ con, làm sạch đất cát, bụi bẩn rồi phơi khô.
Dược liệu khương hoạt
Dược liệu khương hoạt chính là phần thân rễ của cây khương hoạt. Bề ngoài nhận thấy phần thân rễ này có dáng hình trụ, cong queo, thường có chiều dài khoảng từ 4cm đến 13cm, đường kính thân rễ khoảng 0,6cm đến 2,5cm. Phần đầu rễ cây có vết sẹo cắt từ gốc cây. Bề ngoài của dược liệu có màu nâu hoặc nâu đen, phần thịt phía trong màu vàng. Rễ củ cây khương hoạt được tạo thành bởi các đốt: với các đốt ngắn thường có các vòng mấu nhỏ gắn liền nhau; với các đốt dài thì các đốt này tựa như đốt tre nê còn được gọi là Trúc tiết khương.
Trên các đốt của củ khương hoạt có nhiều sẹo từ vết cắt các rễ con. Các vết sẹo này có dạng điểm hoặc các bướu, vẩy mang sắc nâu trầm. Nếu dùng tay bẻ phần thân rễ thì thấy rất dễ bẻ gẫy; phần thịt bên trong rất nhẹ, giòn và xốp; bề mặt vết bẻ có nhiều kẽ nứt, không bằng phẳng. Vỏ củ khương hoạt có màu nâu đến nâu đậm, chứa nhiều dầu, điểm chấm dầu mầu nâu. Bên trong phần gỗ có màu trắng vàng, các tia trong ruột xếp thẳng hàng xuyên tâm. Nếm thử dược liệu thì cảm nhận được vị đắng có chút cay nơi đầu lưỡi, mùi thơm nhẹ tỏa ra.
4. Công dụng của khương hoạt
Khương hoạt được sử dụng trong y học cổ truyền phương Đông. Hiện nay, tại Việt Nam, dược liệu khương hoạt chủ yếu là được nhập từ Trung Quốc. Vị thuốc khương hoạt còn được gọi với những tên khác là xuyên khương, trúc tiết khương.
Trong y học hiện đại, các nhà nghiên cứu đã chỉ ra trong vị thuốc khương hoạt có chứa thành phần hóa học chính là chất coumarin. Ngoài ra, trong khương hoạt còn có chất Angelical và tinh dầu khương hoạt tạo mùi thơm nhẹ. Vị thuốc này có tác dụng giảm đau, chống viêm, hạ sốt và chống choáng phản vệ, ức chế sự phát triển của trực khuẩn brinell, chống rối loạn nhịp tim, có khả năng chống lại vi khuẩn lao…
Theo Đông y, khương hoạt có vị đắng hơi cay, mùi hương thơm nhẹ; tính ôn; quy vào các kinh bàng quang, thận. Vị thuốc khương hoạt có công năng: tán hàn, khu phong, trừ thấp, chỉ thống.
Các thầy thuốc Đông y sử dụng vị thuốc khương hoạt để chữa trị các chứng bệnh sau:
- Trị chứng cảm mạo phong hàn, nhức đầu, sốt cao, mồ hôi không tiết ra được
- Trị chứng phong thấp, tê đau vai, mình mẩy đau nhức, đau đầu, đau lưng và các đốt sống cổ.
- Trị các bệnh ngoài da, ung nhọt.
5. Cách dùng, liều lượng
- Cách dùng: Dược liệu khương hoạt được các thầy thuốc dùng kết hợp với các vị thuốc khác để trị bệnh bằng cách sắc nước uống.
- Liều dùng: 4gram đến 10gram mỗi ngày. Tùy theo thể trạng bệnh nhân mà điều chỉnh cho hợp lý.
6. Các bài thuốc từ khương hoạt
Trong nền y học cổ truyền Đông phương, khương hoạt được các thầy thuốc sử dụng để trừ thấp giảm đau và tán hàn giải biểu. Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ vị thuốc khương hoạt:
Bài 1: Trị chứng phong hàn ở ngoài biểu, đau đầu, đau lưng, khớp vai đau mỏi cấp tính.
Bài này là Thang khương hoạt thắng thấp
Gồm các vị:
- Khương hoạt 8gram,
- Độc hoạt 8gram,
- Cảo bản 8gram,
- Phòng phong 12gram,
- Mạn kinh tử 12gram,
- Xuyên khung 4gram,
- Cam thảo 4g.
- Cách sắc: Đem tất cả các vị với liều lượng như trên rửa sạch rồi cho vào siêu thêm nước sắc trên lửa nhỏ.
- Cách dùng: Lọc lấy nước, bỏ bã thuốc. Uống nước thuốc nhiều lần trong ngày, mỗi ngày 1 thang, uống nước thuốc lúc còn nóng ấm, không uống nguội lạnh.
Bài 2: Trị bệnh viêm khớp do phong thấp
Gồm các vị:
- Khương hoạt 12gram,
- Kê huyết đằng 16gram,
- Tần cửu 20gram,
- Uy linh tiên 12gram,
- Đương quy 12gram.
- Cách sắc: Đem tất cả các vị với liều lượng như trên rửa sạch rồi cho vào siêu thêm nước sắc trên lửa nhỏ.
- Cách dùng: Chia nhỏ lượng nước thuốc đã sắc uống làm 3 lần trong ngày. Mỗi ngày 1 thang, không sử dụng nước sắc qua ngày sau.
Bài 3: Trị phong thấp đau nhức, viêm dây thần kinh quanh khớp vai.
Bài này tức là Quyên tý thang.
Gồm các vị:
- Khương hoạt 8gram
- Khương hoàng 4g,
- Chích thảo 4gram,
- Phòng phong 8gram,
- Đương quy 8gram,
- Xích thược 8gram,
- Hoàng kỳ 12gram,
- Đại táo 8gram.
- Gừng tươi 3 lát,
- Cách sắc: Lấy đơn thuốc gồm các vị với lượng như trên rửa sạch rồi cho vào nồi, thêm lượng nước vừa đủ ngập các vị thuốc sau đó đun trên lửa nhỏ cho tới khi cô đặc còn một bát nước.
- Cách dùng: Chia nước thuốc làm 3 phần uống 3 lần trong ngày.
Bài 4: Trị cảm phong hàn, đau đầu, mình mẩy nhức mỏi, không tiết mồ hôi
Bài này chính là thang Cửu vị khương hoạt.
Gồm các vị:
- Khương hoạt 6 gram,
- Phòng phong 6 gram,
- Bạch chỉ 4 gram,
- Sinh địa hoàng 4 gram,
- Thương truật 6 gram,
- Hoàng cầm 4 gram,
- Tế tân 2 gram,
- Cam thảo 4 gram,
- Xuyên khung 4 gram
- Cách sắc: Rửa sạch các vị thuốc rồi cho vào siêu, thêm 1 lít nước. Đun trên lửa nhỏ khoảng 30 phút.
- Cách dùng: Lọc lấy nước, bỏ bã. Dùng nước chia làm 2 lần uống trong ngày.
Bài 5: Trị đau đầu do hàn
Tức Khương hoạt phụ tử thang
Gồm các vị:
- Khương hoạt 6 gram,
- Bạch chỉ 4 gram,
- Phụ tử chế 4 gram
- Thăng ma 6 gram,
- Cam thảo 6 gram,
- Ma hoàng 6 gram,
- Thương truật 6 gram,
- Phòng phong 6 gram,
- Cách sắc: Đem các vị trên rửa sạch rồi cho vào nồi. Đong lấy 3 bát nước sắc đến khi cô đặc còn 1 bát rồi chắt ra. Tiếp tục cho 2 bát nước vào bã thuốc sắc cô còn 1 bát rồi chắt nước ra. Sau cùng đổ 1 bát nước sắc cho kỹ rồi chắt nước ra bát. Lấy 3 bát nước đã chắt ra hòa chung với nhau.
- Cách dùng: Chia 3 phần, uống làm 3 lần vào lúc sáng, trưa, chiều.
Lưu ý khi sử dụng
- Không sử dụng vị thuốc khương hoạt đối với người huyết hư không do phong hàn thực tà,
- Nếu sử dụng khương hoạt quá liều sẽ có hiện tượng chóng mặt, buồn nôn.
- Khương hoạt có tác dụng gần giống với vị thuốc Độc hoạt trong điều trị phong thấp. Tuy nhiên Khương hoạt có tác dụng tốt đối với phong hàn thấp tà ở phần trên của cơ thể còn Độc hoạt lại tốt với phần dưới. Cũng có thể kết hợp cả 2 vị thuốc trong chữa trị. Người chỉ định dựa vào thể trạng của bệnh nhân mà ra thuốc cho phù hợp.
Quản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm