Phá cố chỉ (Bổ cốt chỉ) là gì? Công dụng - Cách dùng

Cây phá cố chỉ — *Hình ảnh vị thuốc phá cố chỉ chữa bệnh*

PHÁ CỐ CHỈ LÀ GÌ?

Tên gọi

Tên thường gọi: Phá cố chỉ
Tên gọi khác: Thiên đậu, Phản cố chỉ, Bà cố chỉ, Bồ cốt chi, Bà cố chỉ, Hồ phi tử, phá cốt tử, cố tử, hạt đậu miêu, Bổ cốt chỉ, Hắc cố tử, Hồ cố tử, Cát cố tử,
Tên khoa học: Psoralea Corylifolia L.
Họ khoa học: Họ Cánh Bướm (Fabaceae (Papilionaceae).
Tên tiếng Trung: 补骨脂

Đặc điểm vị thuốc phá cố chỉ

Phá cố chỉ thuộc giống cây thân thảo, cứng, phần thân có cạnh và lông, cây ít phân nhánh, mỗi cây trưởng thành có chiều cao khoảng 1m. Cây lá chét, hình trái xoan, mọc đơn độc, phần mép lá có răng thô, ở hai bên mặt có chứa nhiều kim tuyến màu đen, hình mắt chim.

Hoa phá cố chỉ là màu tím, kết thành chùm và có hình trứng. Phần quả thuộc giống quả đậu, dẹp, đun, sần sùi. Hạt trong quả là hạt đơn, dính vào vỏ quả, đen bóng hoặc màu nâu đen. Trên mặt hạt là những vân hình, những hạt nhỏ ở giữa hơi lõm, vị cay, mùi thơm.

Phân bố địa lý

Vị thuốc cây phá cố chỉ thuộc loài bản địa của Ấn Độ. Ở Việt Nam, cây được trồng khá nhiều để làm thuốc chữa bệnh nhưng ít khai thác. Gần đây, giống cây này cũng được di thực sang Trung Quốc. Cây mọc khỏe, được gieo hạt vào mùa xuân, chỉ cần phủ một ít đất lên. Sau khoảng nửa tháng thì cây mọc, mỗi cây trồng cách nhau khoảng 10-29cm.

Bộ phận làm thuốc, thu hái và sơ chế, bảo quản

– Bộ phận sử dụng: Bộ phận thường sử dụng để chữa bệnh là hạt của cây ở dạng khô.

– Thu hái: Phá cố chỉ thường được thu hoạch vào khoảng mùa thu (vào khoảng tháng 9 hàng năm).

Bố cốt chỉ — *Hạt phá cố chỉ (bố cốt chỉ) được dùng làm thuốc*

– Sơ chế: Những quả phá cố già sẽ được mang về phơi khô, tách vỏ lấy hạt, nhặt bỏ cuống và tạp chất. Cuối cùng mang hạt đi sấy cho thật khô. Hạt phá cố chỉ có chất lượng tốt là những hạt khô 100%, đen chắc và mẩy, có mùi thơm hơi nồng và chứa nhiều dầu.

– Bảo quản: Trong hũ kín hoặc túi nilon, đặt tại nơi thoáng mát, không có nước hoặc không khí ẩm.

Thành phần hóa học

Theo các nghiên cứu, trong thành phần của hạt phá cố chỉ có khoảng 20% chất dầu, một ít tinh dầu trong đó có ancaloit, glucozit, psoralen, isopsoralen (angelixin), và 9,2% chất nhựa. Đây đều là những thành phần có tác dụng kháng khuẩn, chống viêm, chống co thắt, làm giãn nở động mạch vành.

PHÁ CỐ CHỈ CÓ TÁC DỤNG GÌ?

Theo các tài liệu cổ, bổ cốt chỉ có vị cay đắng, tính đại ôn, đi vào 3 kinh là Tỳ – Thận – Tâm bào có tác dụng bổ mệnh môn tướng hỏa nạp chân khí, là vị thuốc có tác dụng cường tráng, giúp chữa các chứng cốt tủy thương bại, thất thương, ngũ lao, trụy thai, phụ nữ khí huyết xấu, hư hàn, đái són, lưng gối lạnh đau. Những người bị bệnh âm hư hỏa động, máu đỏ, tiểu ra huyết, đại tiện táo kết thì không dùng được. Ngoài ra, phá cố chỉ còn có một số công dụng khác như sau:

– Tác dụng phá cố chỉ đối với bệnh tim mạch: Bổ cốt chỉ có tác dụng giúp làm tăng lưu lượng máu nhờ công dụng làm giãn động mạch vành, hỗ trợ giúp co bóp tim mạch hơn.

– Tác dụng hỗ trợ cải thiện tình trạng giảm bạch cầu sau xạ trị: Bài thuốc này có khả năng hỗ trợ kích thích sự tăng trưởng của tế bào, giúp giảm đau, chống căng thẳng hiệu quả.

– Tác dụng cố chỉ chữa bệnh bạch biến

Bạch biến là một trong những bệnh ngoài da thường thấy của rất nhiều người. Căn bệnh này được gây ra là do sự thiếu hụt của các tế bào sắc tố nên dẫn đến hiện tượng da hoặc tóc có nhiều mảng và đốm trắng. Thành phần isopsoralen và psoralen của cây bổ cốt chỉ có tác dụng làm giãn tiểu động mạch, giúp thành phần huyết tương tại vùng da thiếu sắc tố tăng lên. Do đó, da người bệnh trở nên hồng hào hơn. Bên cạnh đó, nguyên bào sản sinh sắc tố đen cũng được kích hoạt trở lại, hỗ trợ điều trị bệnh bạch biến hiệu quả.

Phá cố chỉ có tác dụng gì? — *Phá cố chỉ có tác dụng chữa bạch biến*

CÁCH DÙNG – BÀI THUỐC DƯỢC LIỆU PHÁ CỐ CHỈ

Liều lượng thông thường được khuyến cáo khi dùng phá cố chỉ là từ 6-15g/ ngày. Có thể sử dụng dưới dạng thuốc bột, thuốc sắc hoặc dung dịch bôi ngoài da hay thay thế viên hoàn để uống, tùy theo từng bệnh lý mắc phải.

Bài thuốc trị chân tay nặng nề, ra nhiều mồ hôi trộm, hư nhược ở hạ nguyên

Nguyên liệu: 120g bổ cốt chỉ (chưng cùng với rượu), 4.5g trầm hương tán bột, 30g hồ đào nhục (bỏ vỏ).
Thực hiện: Luyện các vị thuốc với mật ong làm viên, mỗi viên to bằng hạt ngô đồng. Mỗi lần uống khoảng 20-30 viên cùng với muối, rượu nóng lúc đói, uống từ mùa hè đến mùa đông, ngày uống 1 lần.

Bài thuốc phá cố chỉ trị suy nhược, hư lao

Nguyên liệu: 480g bổ cốt chỉ, rượu trắng.
Thực hiện: Ngâm bổ cốt chỉ cùng với rượu trong 1 đêm rồi mang phơi nắng. Tiếp theo là cho thêm vào khoảng 1 thăng dầu mè, trộn thật đều, sao cho đến khi hạt mè hết nổ thì thôi. Xong rây bỏ mè đi, chỉ lấy phá cổ chỉ tán bột, dùng giấm nấu cùng bột gạo làm viên, mỗi viên to bằng hạt ngô đồng, uống lúc bụng đói cùng với rượu nóng, muối loãng.

Bài thuốc phá cố chỉ trị thận khí suy nhược, khí huyết xung đột, phong lạnh

Nguyên liệu: 480g phá cố chỉ đã tẩm rượu sao, 480g đỗ trọng đã bỏ vỏ, xắt lát và sao cùng với nước gừng, 20 trái hồ đào nhục đã bỏ vỏ, 30g tỏi.
Thực hiện: Giã nát những nguyên liệu này rồi trộn thành viên, to bằng hạt ngô đồng, uống mỗi ngày 20 viên, nhớ uống cùng rượu nóng. Với phụ nữ không uống được rượu thì uống cùng với giấm nhạt giúp tăng cường gân cốt, đen râu tóc, thông huyết mạch, đẹp nhan sắc.

Bài thuốc phá cố chỉ chữa tiểu tiện nhiều lần do thận khí hư hàn

Nguyên liệu: 300g phá cố chỉ (chưng rượu), 300g hồi hương (sao cùng với muối).
Thực hiện: Tán tất cả các vị thành bột mịn rồi trộn chung cùng với hồ, làm thành viên hoàn nhỏ, kích thước tương đương với hạt ngô. Mỗi lần uống khoảng 100 viên x 1 lần/ ngày. Nhớ uống chung cùng với nước muối pha loãng. Ngoài ra, cũng có thể lấy bột thuốc, ướp chung với thận heo mang nướng chín rồi ăn 2-3 lần trong tuần.

Bài thuốc phá cố chỉ chữa đau lưng do thận hư

Bài thuốc 1: Tán 30g phá cố chỉ thành bột mịn, mỗi ngày lấy 9g, uống chung cùng rượu nóng.
Bài thuốc : Kết hợp 3g mộc hương và 30g phá cố chỉ, tán tất cả thành bột rồi uống với liều lượng như trên.

Bài thuốc phá cố chỉ chữa bệnh tiểu tiện mất tự chủ

Dùng mỗi vị 12g kim anh, khiếm thực, ngưu tất, thục địa, phá cố chỉ (chích muối). Mỗi vị 8g phục linh, tang phiêu tiêu, phụ tử chế, trạch tả, 4g nhục quế, 16g hoài sơn.
Mang tất cả những vị này sắc uống mỗi ngày 1 thang, mỗi ngày chia làm 3 lần, uống sau mỗi bữa ăn từ 1,5-2 giờ đồng hồ.

LƯU Ý KHI SỬ DỤNG PHÁ CỐ CHỈ

Do phá cố chỉ có công dụng hoạt huyết mạch nên phá cố chỉ không thích hợp sử dụng cho các đối tượng sau:

Những người bị viêm loét dạ dày đại tràng – tá tràng.
Người bị viêm các chứng ở đường tiêu hóa khác.
Phụ nữ bị băng huyết, rong kinh, đái ra máu, xuất huyết
Người bị âm hư hỏa vượng, yếu xương.

Chú ý khi sử dụng:

Sử dụng thuốc cần phải kiên trì, đúng liều lượng.
Nên hỏi ý kiến của thầy thuốc trước khi áp dụng bài thuốc.
Khi sử dụng cố phá chỉ theo dạng bôi, không nên sử dụng thuốc quá đậm đặc hoặc thoa nhiều lần liên tục trong ngày vì dễ gây phồng rộp da, kích ứng.
Thận trọng khi sử dụng chung với thuốc hoặc các dược liệu khác bởi có thể gây tương tác và gây nên những tác động tiêu cực đối với sức khỏe.

Trên đây là một số thông tin về dược liệu phá cố chỉ và các bài thuốc trị bệnh, lưu ý khi sử dụng vị thuốc này trong y học cổ truyền. Mặc dù là thảo dược thiên nhiên nhưng không phải sử dụng cũng mang đến hiệu quả. Vì thế, trước khi dùng, người bệnh cần phải thăm khám và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.