Binh lang tưởng như là cái tên xa lạ nhưng lại là một trong những vị thuốc nam vô cùng quen thuộc. Tại bài viết sau đây, chúng tôi sẽ giới thiệu đến quý vị và các bạn một số công dụng chính cũng như những thông tin chính của dược liệu binh lang.
GIỚI THIỆU DƯỢC LIỆU BINH LANG
Tên gọi
- Tên thường gọi: Binh lang
- Tên gọi khác: Hạt cau, Đại phúc tử, Tân lang.
- Tên khoa học: Areca Catechu
- Tên dược: Semen Arecae
- Họ: Cau dừa (danh pháp khoa học: Palmae/ Arecaceae)
Binh lang chính là hạt cau khô
Đặc điểm dược liệu binh lang
Thực chất, vị thuốc binh lang chính là hạt cau phơi khô. Vì thế, trước khi tìm hiểu về đặc điểm của vị thuốc này, chúng ta sẽ tìm hiểu những đặc điểm xung quanh cây cau.
Cau là loài thực vật có chiều cao khoảng 15-20cm, thân mọc thẳng đứng, đường kính khoảng từ 10-15cm, trong vỏ cây cao có nhiều nhiều đường tròn bao xung quanh (các vết lá cũ đã bị rụng).
Lá cau có hình dừa, mo cau thường rụng khá sớm, bên trong chứa những cụm hoa, hoa cái to và hoa đực nhỏ, màu trắng. Quả cau to bằng quả trứng, bên trong có chứa hạt cau (gọi là binh lang).
Binh lang là hạt cau phơi khô, có hình cầu dẹt hoặc hình trắng, mặt ngoài có màu vàng nâu nhạt hoặc màu nâu đỏ nhạt, bên trong là những vân nâu và trắng xen kẽ. Ngoài ra, hạt còn có hình nội nhũ xếp cuốn, hơi hình nón cụt, đầu tròn và giữ đáy hơi lõm, vị chát.
Phân bố địa lý
Cây cau được phân bố tại hầu hết khắp các tỉnh thành của nước ta nhưng tập trung nhiều nhất là tại Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Tĩnh, Hải Phòng, Hà Nam, Thái Bình, Cần Thơ, Tiền Giang, Bến Tre...
Thu hái và sơ chế
Có 2 loại cau giống, bao gồm: cau rừng (sơn binh lang) hạt nhỏ, nhọn, chắc và cau vườn (Gia binh lang) với hình nón cụt và hạt to.
- Thu hái: Mùa thu hoạch khoảng từ tháng 9-12, người ta sẽ lấy quả cau thật già (màu xanh đậm và kích thước lớn, khi hạt cứng chuyển sang màu nâu nhạt là được). Sau đó, người ta róc bỏ hết lớp vỏ ngoài, chỉ lấy nguyên hạt ở bên trong mang đem phơi và sấy thật khô.
- Sơ chế:
+ Ngâm phơi và sấy khô: Hái quả cau già xong bỏ vỏ và lấy hạt mang phơi khô hoàn toàn. Khi dùng, mang hạt khô ngâm trong nước khoảng từ 2-3 ngày cho mềm. Mỗi ngày cần thay nước 1 lần, không nên ngâm hạt vào trong dụng cụ bằng sắt do trong hạt có chứa chất tanin. Vớt hạt ra, để ráo nước và thái thật mỏng, mang phơi hoặc sấy khô.
+ Đập vụn: Lấy hạt cau đã chọn lọc, đập vụn to như hạt đậu là được.
+ Sao binh lang: Lấy hạt cau khô đã thái lát, cho vào nồi và sao bằng lửa nhẹ cho đến khi hạt chuyển màu, lấy ra và để nguội.
+ Tiêu binh lang: Lấy binh lang đã thái lát, cho vào nồi, sao bằng lửa lớn cho đến khi hạt cau có màu vàng cháy, phun sơ qua chút nước rồi lấy ra hong khô.
- Sau khi binh lang được bào chế:
+ Sau khi được bào chế xong, vị thuốc có dạng giống hình trứng, hơi rộng ở dưới, đáy phẳng và lõm tại phần giữa. Mặt ngoài có màu nâu nhạt hoặc màu nâu đỏ nhạt, bên trong là những vân trắng và nâu xen kẽ, phôi nhỏ nằm tại dưới đáy hạt.
+ Hạt dược liệu phải đảm bảo khô và chắc, không bị mọt, mặt ngoài không bị nhăn nheo. Thé hạt nhẹ và xốp, ở giữa có lỗ rỗng là loại chất lượng kém.
Bảo quản dược liệu
Do binh lang là vị thuốc rất dễ bị ẩm mốc, mối mọt nên cần phải được bảo quản tại nơi kín, thoáng mát. Nếu như thấy mọt thì nên sấy diêm sinh để giúp tránh bị hư hại.
Thành phần hóa học của hạt cau
Trong thành phần của hạt cau chứa thành phần chủ yếu là tannin, kết hợp cùng một số thành phần hóa học khác như olein, muối vô cơ, sacaroza, laurin, nanman, myristicin...Ngoài ra còn một số alkaloid: arecolin, guvacolin, arecaidin, guvacin…
TÁC DỤNG CỦA HẠT CAU (BINH LANG)
Tác dụng của binh lang trong Đông y
Binh lang có vị chát, hơi đắng, vị cay, tính ôn và không có độc quy vào kinh Đại trường và kinh Vị mang đến công dụng phá tích, hạ khí, sát trùng, hành thủy và kích thích hệ tiêu hóa. Vì thế, trong Đông y, người ta thường tẩy giun sán bằng hạt cau, trị tiêu hóa kém, tiểu tiện bón, nhiễm trùng đường ruột, thủy thũng, cước khí sưng đau.
Tác dụng dược lý của binh lang theo y học hiện đại
Theo các nghiên cứu về y học hiện đại, binh lang mang đến nhiều công dụng như:
- Hỗ trợ kháng khuẩn: Dù là hạt cau tươi hay hạt cau khô cũng đều có công dụng giúp ức chế nấm, virus gây bệnh ngoài da.
- Hỗ trợ hệ thần kinh: Vị thuốc binh lang có công dụng kích thích cholinergic tại hệ thần kinh trung ương, hỗ trợ làm tăng nhu động ruột, tăng trương lực tại cơ trơn của dạ dày, đại trường. Ngoài ra, binh lang còn có công dụng làm tăng cơ trơn ở túi mật và cổ tử cung, tăng tiết mồ hôi, nước bọt, làm hạ huyết áp và chậm nhịp tim.
- Hỗ trợ làm sổ sán: Nước sắc từ hạt cau có công dụng làm tê liệt hệ thần kinh của sán lợn, sán bò. Ngoài ra, còn giúp sổ lãi kim.
Cách dùng - Liều lượng
Hạt cau - Binh lang thường được sử dụng ở dạng thuốc sắc, thuốc bột hoặc dạng hoàn tán với liều dùng khoảng từ 6-15g. Trong trường hợp chỉ sử dụng độc vị để trị nhiễm sán lá, có thể dùng khoảng 60-100g/ngày. Ngoài ra, có thể dùng hạt cau để nấu nước và ngâm rửa ngoài da.
Hạt cau - Binh lang thường được sử dụng ở dạng thuốc sắc
Kiêng kỵ
- Hạt cau kiêng kỵ với lửa, vì vậy không nên sao chín bởi có thể làm giảm công dụng chữa bệnh của dược liệu.
- Không dùng binh lang cho sản phụ, trẻ nhỏ.
- Với các trường hợp khí hư hạ hãm (sa dạ dày, thoát vị tại cơ quan tiêu hóa).
- Trường hợp không có tích trệ.
- Cần phải phân biệt giữa hạt cau (binh lang) và đại phúc bì (vỏ của quả cau). Vị thuốc này thường dùng cho các trường hợp lợi thủy, tiêu thũng, hạ khí, khoan trung, thượng vị đầy tức, cước khí và thấp trở kí trệ.
BÀI THUỐC BINH LANG THEO KINH NGHIỆM DÂN GIAN
Bài thuốc tẩy giun sán bằng hạt cau
Binh lang mang đi (cắt lát), nam qua tử, mỗi thứ khoảng 30g. Nam qua tử mang tán nhỏ, binh lang sắc trộn cùng với nước uống. Có thể ăn hết hạt bí ngô rồi mới uống nước sắc Binh lang.
Hoặc dùng để trị giun kim: Dùng mỗi vị 10g nam qua tử, thạch lựu bì và 15g binh lang, sắc tất cả cùng nhau và uống lúc đói trước khi đi ngủ.
Bài thuốc trị buồn nôn, tức ngực, chân đùi sưng đau do hàn thấp cước khí
Dùng mỗi vị 4g tía tô và ngô thù du, mỗi vị 8g gừng sống và cát cánh, mỗi vị 16g binh lang và trần bì, 12g mộc qua. Dùng tất cả sắc nước uống, uống mỗi ngày 1 thang.
Bài thuốc trị các chứng ợ chua, ợ hơi, chán ăn
- Cách 1: Dùng khoảng 12g hạt cau và 6g trần bì, mang tất cả những nguyên liệu tán thành bột, sau đó dùng mật chế thành viên. Khi đói dùng ăn với một lượng vừa phải.
- Cách 2: Dùng mỗi vị binh lang và lai phục tử 10g, 5g trần bì. Mang trần bì đi rửa sạch và thái nhỏ, lai phúc tử mang sao qua, đập vụn binh lang. Sau đó, cho dược liệu vào ấm và sắc lấy nước để uống, thêm đường vào khuấy cho đều. Đợi cho thuốc nguội thì chia làm vài lần uống, uống hết trong ngày.
Rất nhiều bài thuốc sử dụng hạt cau để làm nguyên liệu
Bài thuốc trị sán lá
Dùng khoảng 5g cam thảo, 15g hạt cau, 10g ô mai. Mang tất cả những vị dược liệu này sắc lấy nước uống vào lúc sáng sớm khi bụng đói.
Bài thuốc binh lang trị chốc đầu ở trẻ nhỏ
Dùng hạt cau khô rồi mài thành bột, phơi khô, sau đó trộn cùng với dầu và thoa lên vùng da cần điều trị.
Bài thuốc trị đau bụng do can khí uất trệ và can vị bất hòa
Dùng mỗi vị 12g đương quy và hoàng cầm, mỗi vị 8g binh lang, mộc hương và đại hoàng (cho vào sau), 24g bạch thược, 2g nhục quế, 6g xuyên tiêu. Sử dụng tất cả các vị này mang sắc uống, mỗi ngày dùng 1 thang.
Bài thuốc Châu sa hoàng trị bụng cứng, phù thũng, táo bón, khó thở và miệng khát khô
Dùng mỗi vị 80g đại hoàng và cam toại (bọc bột mì nướng), đại kích (sao giấm) và nguyên hoa mỗi vị khoảng 40g, 160g hắc sửu (tán bột), 4g khinh phấn, mỗi vị 20g than bì, trần bì, binh lang, mộc hương.
Mang tất cả những vị này tán thành bột mịn, trộn cùng với hồ và làm thành viên, dùng mỗi lần khoảng 4-8g, uống vào lúc bụng đói, chỉ dùng mỗi ngày 1 lần.
Hạt cau khô - binh lang vốn là loại thuốc quý, được sử dụng trong các bài thuốc trị bệnh. Tuy nhiên, trước khi sử dụng vị dược liệu này, bạn cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ và thầy thuốc chuyên môn để hạn chế các tình trạng tương tác thuốc cũng như tác dụng phụ không mong muốn.
Quản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm