Vương bất lưu hành - Vị thuốc tiêu sưng, lợi sữa an toàn

24/03/2021 - Dược liệu

Vương bất lưu hành được mệnh danh là vị thuốc dành cho chị em phụ nữ bởi mang đến công dụng lợi sữa, đã được sử dụng từ rất lâu đời trong dân gian. Không những thế, cây vương bất lưu hành còn có rất nhiều công dụng quý khác, trong đó cần phải kể đến công dụng hỗ trợ điều trị liệt dương.

Tên gọi

Tên thường gọi: Vương bất lưu hành, Bất lưu hành
Tên gọi khác: Tiễn kim hoa, vương lưu, hài nhi, giác cảo, Cấm cung hoa, Kim tiễn đao thảo, Kim trản ngân đài, nga cảo, tiễn kim tử, trường cổ thảo, mộc lam tử, mạch lam tử, Xộp
Tên tiếng Trung: 王不留行
Tên dược: Semen Vaccariae
Tên khoa học: Vaccaria segetalis (Neck.) Garcke

*** Lưu ý: Trong danh sách dược liệu Việt Nam cũng có một loại cây Xộp được gọi là vương bất lưu hành hoặc cây vẩy ốc, trâu cổ, xộp xộp (tên khoa học Ficus pumila L. thuộc họ Dâu tằm (Moraceae). Loại cây này mọc hoang tại khắp các vùng miền núi, đồng bằng. Do có tên khoa học khác nhau nên cần phải nghiên cứu thêm.

*Quả Xộp ở Việt Nam cũng được gọi với tên là Vương bất lưu hành*

Đặc điểm thực vật

Vương bất lưu hành thuộc giống cây leo trên những cây cổ thụ lớn hoặc trên các vách đá, chiều dài có thể lên tới 5-10m. Đường kính của thân cây có thể lên đến 1cm, vỏ cây thân xù xì, từng đốt ngắn và không đều. Tại các đốt thường mọc ra các rễ, gồm hai loại cành. Những cành này không mang hoa, có lá nhỏ và dài khoảng 0,6-2,5cm, hình giống như vảy ốc nên còn có tên gọi khác là cây vảy ốc.

Mỗi cành hoa vương bất tử có lá dày và to, đế hoa lõm. Trên thực tế, quả của cây là quả giả vì được cấu tạo bởi một đế hoa lõm hình chén, miệng khép kín, ở giữa là một lỗ thủng con nhỏ, đường kính khoảng 3cm, độ dài khoảng 4cm.

Phân bố địa lý

Dược liệu vương bất lưu hành có nguồn gốc từ Trung Quốc, có rất nhiều tại vùng Hoa Nam. Ngoài ra, còn có tại các nơi khác của Trung Quốc nhưng số lượng không nhiều giống như vùng Hoa Nam. Hiện tại, ở nước ta vẫn chưa thấy loài cây này xuất hiện, chủ yếu là vẫn còn nhập khẩu hoàn toàn từ Trung Quốc.

Cây vương bất lưu hành

Bộ phận dùng, thu hái và bào chế

– Bộ phận dùng: Hạt vương bất lưu hành được thu hái về và phơi khô.

– Bào chế: Hạt vương bất lưu hành được loại bỏ tạp chất hoàn toàn rồi đặt trong nồi dùng lửa nhỏ, sao lên, sao đến khi thấy nổ hoa trắng 6-7 cái là được, cho ra để nguội và bảo quản trong túi nilon kín dùng dần.

Thành phần hóa học

Trong thành phần của hạt vương bất lưu hành có chứa hàm lượng cao flavonoid như vaccarin, isosapnarin, 4 loại vac-segoside A,B,C,D. Bên cạnh đó, còn có chứa thành phần phospholipid, phytin, stigmasterol…

TÁC DỤNG HẠT VƯƠNG BẤT LƯU HÀNH

Tính vị – quy kinh

– Tính vị: vị đắng – tính bình (theo Trung dược học, Bản kinh), vị ngọt tính bình, không độc (theo Biệt lục), vị vừa đắng vừa cay, tính bình (theo Bản thảo tiện độc).

– Quy kinh: Vào kinh Can-Vị, Tâm-Can.

Tác dụng chữa bệnh của hạt vương bất lưu hành

Tác dụng theo Đông y:

Thông kinh hành huyết, thúc dục sinh xuống sữa, làm tiêu sưng vết thương, thu liễm.
Tiêu sưng, hoạt huyết
Lợi vết thương nhọt loét, chủ trị lỵ.
Theo Cương mục, lợi tiểu tiện
Theo Biệt lục, ngừng tâm phiền mũi chảy máu cao, vú nhọt rò, đàn bà sinh khó, ung nhọt vết thương ghẻ độc.

Tác dụng dựa trên nghiên cứu dược lý

Các thực nghiệm khoa học trên súc vật đã chứng minh, nước sắc vương bất lưu hành nếu bỏ kali mang tác dụng làm hưng phấn cổ tử cung rõ rệt, cồn ngâm kiệt còn mang tác dụng rõ mạnh. Ngoài ra, vị thuốc còn mang đến công dụng ức chế sự phát triển của ung thư phổi.

Kiêng kỵ khi dùng vương bất lưu hành

Thận trọng khi sử dụng vương bất lưu hành cho phụ nữ có thai.
Không dùng bệnh băng lậu, bệnh thất huyết.
Không dùng cho người ra máu nhiều, không có ứ trệ.

Liều dùng

Dùng uống, cho vào thuốc thang: 6 – 10g. Dùng ngoài tùy liều lượng thích hợp.

*Hạt vương bất lưu hành phơi khô được sử dụng làm thuốc*

BÀI THUỐC TỪ DƯỢC LIỆU VƯƠNG BẤT LƯU HÀNH

Bài thuốc vương bất lưu hành chữa lợi sữa, thông sữa, ít sữa

Có thể dùng vị thuốc vương bất lưu hành kết hợp với bồ công anh sắc uống hàng ngày. Hoặc cũng có thể nấu hạt vương bất lưu hành với móng giò lợn, ăn một tuần vài lần.

Bài thuốc vương bất lưu hành cho phụ nữ sưng vú, gây đau đớn

Nguyên liệu: 9g vương bất lưu hành, mỗi vị 9-12g kim ngân hoa, liên kiều, bồ công anh.
Thực hiện: Sắc mỗi ngày uống 1 thang, chia làm 3 lần uống trước bữa ăn. Uống làm nhiều thang cho đến khi thấy các triệu chứng này thuyên giảm.

Bài thuốc vương bất lưu hành trị ung nhọt sưng

Nghiền nhỏ 2 thăng vương bất lưu hành, 5 lượng cam thảo, 2 lượng dã cát, 4 lượng quế tâm, 4 lượng đương quy.
Dùng rượu uống mỗi ngày khoảng 20-30ml, ngày 3 lần, đêm 1 lần.

Bài thuốc vương bất lưu hành trị di tinh, liệt dương

Rượu cây vương bất lưu hành, thực hiện như sau: 100g cành lá phơi khô, 50g đậu đen, cho vào trong 250ml.
Ngâm khoảng 10 ngày và lọc lấy rượu uống. Khi uống, có thể pha thêm chút đường để làm thuốc bổ. Đối với người bị di tinh, liệt dương, mỗi ngày uống khoảng 10-30ml rượu.

Bài thuốc vương bất lưu hành chữa rối loạn kinh nguyệt (do bị huyết ứ) hoặc mất kinh do huyết trệ

Dùng các vị xuyên khung, đương quy, vương bất lưu hành, ích mẫu, hồng hoa, sắc cùng nhau.

Bài thuốc vương bất lưu hành chữa đau nhức chân tay, xương khớp do phong thấp

Sử dụng 10-15g vương bất lưu hành khô (hoặc 50-60g tươi) và sắc nước uống hàng ngày.

Bài thuốc chữa suy nhược cơ thể sau khi vừa ốm dậy

Dùng 120g cành lá vương bất lưu hành tươi, nấu cùng với nước xương lợn, ăn hàng ngày với cơm.

Bài thuốc vương bất lưu hành trị đầu phong vẩy trắng

Dùng bạch chỉ, vương bất lưu hành lượng bằng nhau, mang nghiền nhỏ, khô thấm 1 đêm rồi chải bỏ.

Trên đây là những thông tin về vị thuốc vương bất lưu hành, hi vọng sẽ mang đến thông tin hữu ích dành cho quý vị và các bạn.