Bài viết dưới đây ONPLAZA sẽ cùng nhau đi tìm hiểu về vị thuốc đông y kha tử này cũng như các công dụng chữa bệnh của chúng đối với sức khỏe con người.
Hình ảnh cây kha tử
1. Tên gọi, phân nhóm
- - Tên thường gọi: Cây kha tử còn có tên gọi khác là cây chiêu liêu, hạt chiêu Liêu, kha lê, kha Lê lặc,...
- - Tên dược: Frutus chebulae.
- - Tên khoa học: Terminalia chebula
- - Họ khoa học: Thuộc họ Bàng – Combretaceae.
I. MÔ TẢ DƯỢC LIỆU KHA TỬ
1. Đặc điểm cây kha tử
Kha tử là một trong những loại cây thuốc quý, cây gỗ, có chiều cao từ 15 - 20m. Lá kha tử mọc đối xứng với nhau, cuống ngắn. Hoa kha tử thường mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá thành bông, tràng hoa có màu trắng và có mùi thơm. Quả kha tử có hình trứng, có 2 đầu nhọn và 5 cạnh dọc. Đường kính của quả từ 2,5 - 3cm, và dài 3 - 5cm. Vỏ quả kha tử có màu nâu nhạt. Có hạt cứng, chắc, thịt dày (khi khô chỉ còn 2 – 4mm) và có vị chua, chát.
Kha tử là cây ưa bóng khi còn non và ưa sáng khi trưởng thành. Kha tử hiện nay mặt nhiều ở rừng thứ sinh và rừng thưa.
2. Phân bố kha tử
Cây kha tử mọc hoang và được trồng nhiều ở một số tỉnh miền Nam của nước ta. Hiện nay, trên thế giới cây kha tử được trồng nhiều ở các nước Đông Nam Á như Lào, Campuchia, Miến Điện, Thái Lan, Ấn Độ. Trước đây, Trung Quốc phải nhập kha tử ở Ấn Độ và Việt Nam, tuy nhiên nay đã được trồng ở các tỉnh Vân Nam, Quảng Tây, Quảng Đông của Trung Quốc.
3. Thu hái và chế biến
- Thu hái: Quả kha tử thường được thu hoạch từ tháng 6 đến tháng 8. Bạn nên chọn những quả đã già, chín để phơi khô, vỏ ngoài có màu vàng ngà, chắc.
- Chế biến: theo kinh nghiệm viện đông y Việt Nam, quả kha tử sau khi thu hoạch nên rửa sạch, để ráo nước, sau đó sao sơ. Lúc bốc thuốc, có thể giã dập, bỏ hạt để sử dụng.
4. Các thành phần hóa học
- Trong thịt quả kha tử có chứa các thành phần hoá học có lợi cho sức khoẻ như: Tanin 51,3% gồm các axit: luteolic, egalic, galic, chebulic có tác dụng kháng sinh trị nhiễm khuẩn (virus, vi khuẩn); các chất terchebin, Chebutin có tác dụng chống co thắt cơ trơn (trợ tim, chống co thắt dạ dày, ruột, chống ho,...).
- Quả kha tử có chứa khoảng 30% chất làm săn da với các chất đặc trưng là các chebulagic, acid chebulic; các tanin (20-40%) với các đặc trưng là glucosamine, acid ellagic, sennoside A(2), các men tanase, polyphenol oxidase, các đường glucose, fructose, arabinose và các acid amin,…
Qủa kha tử - vị thuốc hàng đầu chữa viêm họng, ho, khản tiếng hiệu quả
- Nhân quả kha tử có chứa 3 - 7% chất dầu màu vàng trong suốt, thuộc loại dầu bán khô. Trong đó, thành phần chủ yếu là các oleic, acid palmitic và linoleic. Đặc biệt, hợp chất chebula nin có hoạt tính chống ung thư.
II. TÁC DỤNG DƯỢC LÝ CỦA CÂY KHA TỬ
Theo y học cổ truyền
- Vị thuốc Kha tử có các tác dụng sau: trừ ho, chống tiêu chảy, chống co thắt, điều trị kiết lỵ kinh niên, điều trị trĩ nội, chữa đổ mồ hôi trộm,...
Theo nghiên cứu dược lý hiện đại, tác dụng của dược liệu Kha tử có thể kể đến như sau:
- Điều trị viêm họng, khản tiếng
- Giảm ho
- Ức chế các loại virus làm giảm hệ miễn dịch của con người
- Đồng thời tiêu diệt mạnh mẽ các vi khuẩn gây hại nhờ hàm lượng taNin - một hợp chất có hoạt tính kháng khuẩn.
- Bên cạnh đó, kha tử còn giúp ức chế một số loại vi khuẩn như trực khuẩn mủ xanh, trực khuẩn bạch hầu, tụ cầu vàng, liên cầu khuẩn tán huyết; ức chế các in vitro như: Salmonella typhi, Pseudomonas aeruginosa.
- Ức chế một số loại vi rút gây khản tiếng, viêm họng như: virus Epstein – Barr (EBV), herpes simplex (HPV), Virus adenovirus, virus cúm A, cúm B,
1. Vị thuốc kha tử
- Tính vị - quy kinh
- Tính vị: Vị cay, đắng, se và có tính ôn.
- Quy kinh: đại tràng và phế.
- Công dụng – chủ trị
- Vị thuốc kha tử chủ trị các chứng bệnh như sáp tràng chỉ tả, Liễm Phế chỉ khái
- Liều dùng – kiêng kỵ
- Liều dùng: khuyến cáo nên dùng kha tử từ 3 - 10g/ngày
- Kiêng kỵ: Tuyệt đối không dùng vị thuốc kha tử cho các trường hợp mắc hội chứng ngoại cảnh và trong khi tích tụ nhiệt thấp trong cơ thể. Và không dùng cho trường hợp mới cảm ngoại tà, táo bón.
2. Bài thuốc chữa bệnh với kha tử
Vị thuốc kha tử có thể điều trị một số bệnh như: viêm họng, trĩ nội, hen suyễn, khản giọng, tiêu chảy,...Dưới đây ONPLAZA đã tổng hợp một số bài thuốc như sau:
Bài thuốc 1: Kha tử chữa đi ngoài phân lỏng mạn tính, lỵ mạn tính và sa hậu môn (Trĩ nội)
Đơn thuốc: kha tử, hoàng liên, mộc Hương.
Cách dùng, liều dùng: tán các vị thuốc trên thành bột để uống. Ngoài ra, có thể kết hợp kha tử với anh túc xá, can khương để điều trị hội chứng suy yếu và hàn.
Bài thuốc 2. Kha tử giúp chữa ho và hen do phế hư hoặc ho mạn tính kèm khàn giọng
Đơn thuốc: kha tử, cát cánh, hạnh nhân, cam thảo, mỗi vị một lượng bằng nhau.
Cách dùng, liều dùng: dùng từ 3 - 10 gam mỗi ngày để chữa khản giọng.
Bài thuốc 3. Trị ho cảm, khàn tiếng (viêm họng) với vị thuốc kha tử
Đơn thuốc: 4 quả kha tử, 10 gam cát cánh, 6 gam cam thảo, 150ml đồng tiện, 150ml nước.
Cách dùng, liều dùng: sắc lấy nước uống.
Bài thuốc 4. Kha tử giúp trị Tâm Tỳ đau hoắc loạn, thổ tả (do lạnh)
Đơn thuốc: kha tử, can khương, lương khương, cam thảo, hậu phác, phục linh, mạch nha, trần bì, Thảo quả, thần khúc, mỗi vị một lượng bằng nhau.
Cách dùng, liều dùng: tán các vị thuốc nêu trên thành bột. Ngày uống 2 lần, mỗi lần uống 6 gam.
Bài thuốc 5. Chữa ho khản tiếng do phế hư với kha tử
Đơn thuốc: 8 gam kha tử bỏ hạt, giã dập, 6 gam cam thảo, 10g cát cánh
Cách dùng, liều dùng: sắc 3 thăng nước, đến khi cô lại còn 200ml thì ngừng. Ngày chia làm 4 lần uống, mỗi lần 50ml. Nên dùng thuốc đến khi khỏi hẳn.
Chữa ho khản tiếng do phế hư với dược liệu kha tử
Bài thuốc 6. Trị tiêu phân sống, tiêu chảy (do tỳ .khí hư hàn), ruột sôi, bụng đau, trĩ lậu, thoát giang
Đơn thuốc: 2,8g kha tử, 4g can khương, 2g quất hồng, 2g cù túc xác
Cách dùng, liều dùng: tán thành bột mịn. Mỗi ngày uống 6 gam chia 2 lần uống.
Bài thuốc 7. Chữa ho, rát họng, viêm họng với kha tử
Đơn thuốc: sử dụng 1 - 2 quả kha tử
Cách dùng, liều dùng: quả kha tử rửa sạch, lấy phần vỏ nhai, ngậm dần và nuốt nước (theo kinh nghiệm dân gian)
Bài thuốc 8. Chữa ngộ độc do thức ăn nhiễm khuẩn, lỵ mãn tính có sốt, ỉa chảy mãn tính
Đơn thuốc: 8 gam quả kha tử nướng chín bỏ hạt, 5 gam mộc Hương, 5 gam hoàng liên.
Cách dùng, liều dùng: tán thành bột mịn. Ngày chia làm 3 lần uống với nước sôi để nguội.
Bài thuốc 9. Kha tử giúp trị sâu quảng, vết thương lõm vào
Đơn thuốc: 20 hạt kha tử, 20 gam ngũ bội tử, 4 gam giáng hương, 4 gam thanh đại.
Cách dùng, liều dùng: tán thành bột mịn, rồi trộn với dầu mè để bôi ngoài da (theo Kha Tử Tán – Chứng Trị Chuẩn Thằng).
3. Lưu ý khi sử dụng vị thuốc kha tử
- Kha tử là vị thuốc quý có nhiều công dụng chữa trị bệnh, tuy nhiên khi sử dụng thuốc này bạn cũng nên thận trọng với một số lưu ý dưới đây:
- Cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc, bác sĩ trước khi sử dụng kha tử.
- Không nên lạm dụng các bài thuốc từ kha tử nêu trên. Nếu chứng ho, đau họng nặng, bạn cần đến gặp bác sĩ để được điều trị dứt điểm.
- Để thuốc tránh xa tầm với của trẻ em.
Hy vọng những thông tin về vị thuốc kha tử mà ONPLAZA chia sẻ trên đây sẽ hữu ích cho bạn. Tuy nhiên, bạn không nên tự ý sử dụng thuốc khi chưa có sự chỉ định của thầy thuốc để tránh những tác dụng phụ không mong muốn xảy ra với sức khỏe người sử dụng.
Việt nam có rất nhiều cây dược liệu quý mời bạn đọc thêm: Ma hoàng là gì ? Công dụng và liều dùng phù hợp cho từng đối tượng << TẠI ĐÂY
Quản trị viênQuản trị viên
Xin chào quý khách. Quý khách hãy để lại bình luận, chúng tôi sẽ phản hồi sớm